Türkiye Cumhuriyeti’nin ikinci cumhurbaşkanı, Kurtuluş Savaşı kahramanlarından ve Atatürk’ün silah arkadaşı İsmet İnönü’nün doğduğu ev, İsmet İnönü Anı Evi ve Kitaplığı olarak hizmet veriyor. Yapıda İsmet İnönü’nün yaşamına ait çeşitli belgeler ve uzmanlık kitaplığı yer alıyor. Ülkenin gelişimine önemli katkılar koyan İsmet İnönü ile özdeşleşen ve özellikli bir anlam kazanan yapının mülkiyeti tarihsel süreçte farklı kurum ve kişiler elinde oldu. İnönü’nün cumhurbaşkanlığı sırasında dönemin İzmir Belediye Başkanı Dr. Behçet Uz tarafından belediye adına satın alındı. 1950 sonrasında belediye evi elden çıkarmak istediğinde arkadaşı iş insanı Şerif Remzi Reyent satın aldı. Daha sonra yeğeni Ayla Ökmen’e hediye etti. Ökmen evi İnönü Vakfı’na bağışladı. Yüksel Çakmur’un belediye başkanlığı sırasında vakıf işbirliği ile ziyarete açılan ev daha sonra 1999 yılında restore edildi.

Biri vergi müdürü, diğeri doktor olan iki dayısının bu evde yaşadığı, İnönü’nün annesi Cevriye Hanım’ın da doğum için buraya geldiği ve 1884 yılında İsmet İnönü’yü bu evde doğurduğu biliniyor. İsmet Paşa askeri okulda okurken, yaz tatillerini İzmir’de dayısının yanında geçiriyor, kente duyduğu büyük hayranlığı sevgilim diyerek ifade ederdi. Değirmendağı’ndaki doğduğu küçük mütevazı evi ise, hatıralarında dünyanın en güzel köşkü şeklinde betimliyordu. Anı Evi günümüzde Konak Belediyesi ve İnönü Vakfı’nın 12 Mart 2013 tarihinde yaptıkları protokol doğrultusunda işletiliyor. Son olarak 2018 yılında restore edilerek paşanın 134. doğum gününde 24 Eylül 2018 tarihinde ziyarete açıldı. Yapı, İzmir’in Kemeraltı semtinde, Türkyılmaz Mahallesi’nde, geçmişte Mekke Yokuşu olarak bilinen günümüzde ise İsmet İnönü Sokak (842 Sokak) olan eğimli ve merdivenli sokağın üst kısımlarında 20 numarada konumlanıyor. İki katlı yapının zemin katında giriş holünün yanlarında birer oda, karşıda mutfak konumlanıyor, buradan bahçeye geçiliyor. Girişin güneyindeki mekânda İsmet İnönü’nün yaşam öyküsü belge ve fotoğraflarla aktarılıyor, etkileşimli ekranla anlatım pekiştiriliyor. Diğer yandaki oda, aynı zamanda idare bölümü olarak da kullanılan kitaplıktır. Mutfak mekânında ise, 24 saat yanan ocak, dönemin kapları, su küpleri, eski gaz ocağı ile duvardaki panoda yer alan Mevhibe Hanım’ın tatlı-tuzlu tarifleri dikkat çekiyor.

Holden ahşap bir merdivenle üst kata ulaşılıyor; üst kat holünden de iki odaya geçiliyor. Bu holde Mevhibe Hanım’ın giysileri, çiftin 57 yıllık evliliklerinde birbirlerine yazdıkları karşılıklı sevgi ve saygının çarpıcı yansımaları niteliğindeki mektuplardan örnekler, diğer vitrinde İsmet İnönü’nün kulaklık, baston, sigara, kahve fincanı, eldiven, gömlek gibi eşyaları, İttihat ve Terakki Dergisi’nde çıkan bir görseli yer alıyor. Holde dönemin paralarının yanı sıra, Lozan’da İnönü’ye nişan olarak verilen rozetlerin büyütülmüş şekli ön ve arka yüz olarak sergileniyor. Bu mekânda dikkat çeken diğer bir obje ise, Macar karikatüristler Derso ile Kelen’in Lozan’a katılanları toplantı masasında yansıttığı 23 parça karikatürdür. Holden geçilen başodanın bir duvarında yüklük (sabit dolap) ve köşesinde yıkanma mahalli (gusülhane) yer alıyor. Odada 1922 yılından kalan bir bayrak, saat ve İnönü’ye ait ışıklı fotoğraflar niteliğinde çeşitli görseller de bulunuyor. Panolarda İsmet İnönü’nün “İktidarda kalmak değil; itibarda kalmak önemlidir” sözü de dikkat çekiyor. Küçük oda dinleme odası niteliğinde olup, bir lambalı radyo açılarak İnönü’nün Ankara Radyosu’nda Cumhuriyetin onuncu yılında yaptığı konuşma kendi sesinden dinlenebiliyor. İsmet İnönü Anı Evi ve Kitaplığı, ülkenin önemli kimliklerinden biri ile İzmir’i bütünleştiren bir mekân olarak yaşatılarak geleceğe aktarılması gereken bir yapıdır.