Hezarfen Ahmet Çelebi

Kişi

(XVII. yüzyıl)

Maddeye katkıda bulunan yazarlar:
Yazar: Gökhan TANRIVERDİ (2019) (Madde metni için tıklayınız)
Yazar: Harun YILMAZ (2019) (Madde metni için tıklayınız)
1 / 2

Türk tarihinin efsanevi karakterlerinden biridir. İlk başarılı uçuşu gerçekleştiren insan olarak bilinmektedir. Kendisinden önce de başkaları tarafından birtakım başarısız uçuş deneyimleri yaşandığından uçmayı başarabilen anlamında ilk uçan insan da denilmektedir. İlk uçan insan olmasının yanında Türklerin havacılık tarihini de başlatan kişidir. Osmanlı döneminde 1623-1640 yılları arasında tahtta bulunan Sultan IV. Murat zamanında, XVII. yüzyılda yaşadığı rivayet edilmekle birlikte doğumunun ve ölümünün tam olarak ne zaman ve nerede olduğu bilinmemektedir. Aynı zamanda Türk bilginidir. İsminin başındaki Hezarfen sıfatı bin çeşit bilgiyi simgelemektedir. Bu sıfat evinde yaptığı çeşitli deneyler ve bilgi seviyesine istinaden halk tarafından verildi. İnsanların da kuş gibi uçabileceğini kanıtlamak amacıyla araştırmalar ve Okmeydanı’nda birtakım denemeler yaptı. Bu konuda ilhamını X. yüzyılda yaşayan Türk âlimlerinden Cevheri’den aldı. Dört asır önce İstanbul’da kartal tüylerinden yaptığı kanatlar yardımıyla lodoslu bir havada Galata Kulesi’nden atlayarak Üsküdar Doğancılar Meydanı’na kadarki mesafeyi başarıyla uçarak geçti. Böylece kıtalar arası bu uçuş ile de bir ilki başardı. Uçuşu İstanbul halkı ve dönemin padişahı IV. Murat tarafından ilgiyle takip edildi. Uçuşun tarihi tam olarak bilinmemekle birlikte Batı kaynaklarında uçuş tarihi 1626 olarak yer almaktadır. Uçuş, Osmanlı Devleti ve Avrupa’da büyük ses getirdi. Uçuş hakkındaki belgeler sınırlı olmakla beraber en önemli kaynak Evliya Çelebi’nin Seyahatnamesi’dir. Hezarfen, IV. Murat tarafından öncelikle kutlanarak bir kese altın hediye edildi. Sonrasında ise dönemin bağnaz düşünceli ileri gelenlerinin görüşlerinden etkilenen IV. Murat tarafından Cezayir’e sürgün edildi. Sürgün sebebi IV. Murat tarafından şu şekilde izah edildi: “Bu adam çok korkulacak adamdır, istediğini yapar. Böyle kişilerin yaşaması doğru değildir”. Ahmet Çelebi, bu acı verici olay dolayısıyla Cezayir’de üzüntüsünden yaşamını yitirdi

Referanslar

Hajiyev, C., Soken, H. E. ve Vural, S. Y. (2015). State Estimation and Control for Low-cost Unmanned Aerial Vehicles. New York: Springer; Kazmaz, S. (1998). Atatürk, Cumhuriyetçilik ve Laik Hukuk, Erdem, 11(31): 117-138; Kuzu, A. (2013). Hazarfen ve Lagari : Planör ve Roketin Mucitleri. İstanbul: Hiperlink; Tuna, T. (1999, Ağustos). Hezarfen Ahmet Çelebi’den Modern Savaş Uçaklarına. Havacılık Müzesi, Skylife Dergisi: 44-51; Winged Turks: Hezarfen ile Cevheri (1993, Skylife Dergisi,. 08.: 56-57.

2 / 2

Türkler, tarih boyunca havacılık alanında araştırmalar yaptı ve gelişmesine katkı sağladılar. Türk tarihinde İmam Cevheri, Doğulu Siracettin, Lagari Hasan Çelebi, Hezarfen Ahmet Çelebi, Erzurumlu İbrahim Hakkı Efendi, Veli Direko ve Oflu İsmail‟in çalışmalarının etkisi görülmektedir. Türk bilginlerinden bu alanda en çok bilineni Hezarfen Ahmet Çelebi’dir. Evinde deneylerle uğraşıp, çeşitli konularda araştırmalar yapan Hezârfen Ahmed Çelebi İsmail Cevheri adlı bir başka Türk bilginini örnek alarak, bugünkü hava taşıtlarının ilkel şeklini gerçekleştirdi. 
IV. Murat döneminde, havacılık açısından oldukça önemli adımlar atıldı. Tayyarenin kısa sürede etkili bir silah olacağı gerçeğini ilk görenlerden biri Türkler oldu. Hezarfen Ahmed Çelebi, IV. Murat döneminde (1623-1640) yaşamış bir Türk bilginidir. Hezarfen Ahmed Çelebi, 1632 yılında kendi yapmış olduğu takma kanatlarla Galata Kulesi’nden atlayarak İstanbul Boğazı’nı geçti ve 3200 metre mesafedeki Üsküdar Doğancılar’a indi. Padişah IV. Murat kendisine bir kese altın vererek: ”Bu adam çok korkulacak bir kişidir. Her ne dilerse elinden gelir, böyle kimselerin burada barındırılması caiz değil” diye Cezayir’e gönderdi. Cezayir’de öldü. Hezarfen ile ilgili bu bilgiler Evliya Çelebi’nin Seyahatnamesi’nden aktarılmaktadır.

Referanslar

M. E. (2004). Evliya Çelebi Seyahatname. İstanbul: Morpa Kültür Yayınları; http://www.biyografya.com/biyografi/11470, (Erişim tarihi: 10.10.2019); http://www.genelturktarihi.net/turkler-ve-havacilik, (Erişim tarihi: 10.10.2019); https://www.hvkk.tsk.tr/T%C3%BCrk_Hava_Kuvvetleri/Hava_Kuvvetleri_M%C3%BCzeleri/_Ankara_M%C3%BCzesi, (Erişim tarihi: 10.10.2019); https://hezarfen.mgm.gov.tr/Genel/HezfAhmet.aspx, (Erişim tarihi: 10.10.2019); https://www.thk.org.tr/muze, (Erişim tarihi: 10.10.2019).

Ayrıntılı bilgi için bakınız

Tatar, C. (2018). Türk Havacılık Tarihi (1909-1954): Milli Mücadele Dönemi Öncesi ve Sonrası Türk Havacılığı (Yayımlanmamış doktora tezi). Afyon: Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.