Hazar Gölü jeolojik ve Jeofizik araştırmaları, Dr. Çiğdem Özkan Aygün’ün yöneticiliğindeki, İstanbul Teknik Üniversitesi (İTÜ) 31722 Numaralı Çok Disiplinli BAP (Bilimsel Araştırma Projeleri) kapsamında Hazar Gölü Arkeoloji, Jeoloji ve Jeofizik Araştırmaları adı altında desteklendi ve gerçekleştirildi.

Hazar Gölü, Doğu-Batı istikametinde uzanan yaklaşık 80 kilometrekarelik bir yüz ölçüme sahiptir. Gölün boyu 20 kilometreyi bulmaktadır. Göl, güneyden Hazar Dağı ve Burmaz Ovası, kuzeyden Çelemik (1.658 metre) ve Mastar (2.171 metre) Dağları ile Uluova’dan ayrılmakta, doğuda 1.400 metrelerdeki alçak bir eşik ile Palu-Yarımca Ovaları’na geçilmektedir. Batıdan ise Kuşakçı Dağları (1.908 metre), gölü çevrelemektedir. Hazar Gölü’nün akarı Maden Çayını oluşturup bu çay Dicle Nehri’nin başlangıcı olarak da kabul görmektedir. Hazar Gölünün su toplama havzası 274 kilometrekareyi bulmaktadır. Buna 86 kilometrekarelik drenaj alanına sahip olan ve sonradan göle çevrilen, Kavak Çayı’nın değeri de eklendiğinde 350 kilometrekareyi geçmektedir. İTÜ Jeofizik ekibince sub-bottom profiler cihazı ile yapılan sismik araştırmalar sırasında gölün en derin noktası, kuzeydoğu tarafında yaklaşık 220 metre olarak tespit edildmiştir.

Hazar Gölü, çevresine göre yaz aylarında serin ve nemli, kış aylarında ise yağışlı ve soğuktur. En yağışlı dönemler kış ve ilkbahardır. Hazar Gölü, Doğu Anadolu Fayı üzerinde ve bu fayın aktivitesi ile açılan bir çek-ayır havzadır. İTÜ araştırmalarının ortaya koyduğu bulgulara göre batık yerleşim bir alüvyal yelpaze üzerinde kurulmuş, ancak bu yelpazenin ucu doğrultu atımlı bir fay tarafından kesilerek çökmüştür.

Gölün kuzey kenarına 1957 yılında iki tünel yapılarak hidroelektrik santral olarak işletilmeye başlanmış, bunu takiben göldeki su seviyesi hızla düşmüştür. Bunun sonucunda gölün seviyesinin düşmesiyle Sivrice açıklarında arkeolojik batık yerleşimine ait gözetleme kulelerinin son katları suyun dışında görünmeye başlamıştır.

Batık Şehir olarak anılan arkeolojik batık Hazar Gölü turizm değerlerinden biri haline gelmiştir. Dr. Çiğdem Özkan Aygün ve ekibi sualtı arkeolojisi yöntemleriyle planlarını çıkartıp yayımlamış ve araştırmanın belgeseli çekilmiştir. Ayrıca aynı çalışma çerçevesinde buluntuların zarar vermeksizin ve dalış yapmadan görülebilmesi için asansör projesi hazırlanmış ve sürdürülebilir kültürel miras çalışmaları yapılmıştır.

Hazar Gölü jeolojik ve arkeolojik değerlerinin yanı sıra özellikle Diyarbakır ve Malatya illerinde yaşayanlar için önemli bir tatil beldesidir. Sezonda buraya 70-80 bin turistin geldiği ifade edilmektedir.

2.347 metre yüksekliğindeki Hazar Baba Dağ’ının, 1.850 metre rakımında, Hazar Gölü manzarasıyla Hazar Baba Kayak Merkezi, Aralık - Mart döneminde kayak severlere, kayak sporuna elverişli pisti, telesiyeji ve kafeterya imkânları ile hizmet vermektedir. 1.100 metre telesiyej ve diğer mekanik tesislere sahip kayak merkezi, Sivrice ilçesine altı kilometre mesafededir ve kayak merkezine ulaşım beş kilometrelik asfalt yol ile sağlanmaktadır. 97-9985 Bakanlar Kurulu kararı ile Sivrice ilçesi mücavir alanlarının bir kısmı Elazığ Hazar Gölü Sivrice Güneyköy Turizm Merkezi olarak ilan edilmiştir. Havza, konumu itibarıyla bir geçiş noktasındadır ve birçok medeniyete ev sahipliği yaptı. Elazığ Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü Tabiat Varlıkları Koruma Şubesi, Şanlıurfa Tabiat Varlıkları Bölge Komisyonuna bağlı olarak görev yapmaktadır. Bölge komisyonuna bağlı diğer iller ise Diyarbakır, Mardin, Batman, Adıyaman ve Şanlıurfa illeridir.

Elazığ ili Hazar Gölü ve Çevresine ilişkin Diyarbakır Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulu'nun 11.07.1991 tarih ve 856 sayılı Kararı ile ; Yılanlı Ada'nın Birinci Derecede Doğal sit alanı, Kilise Adası’nın ve Gölün doğu yakasındaki Yarım Adanın Birinci Derecede Arkeolojik ve Doğal Sit Alanı (11 Hektar), Gölün çevresini dolaşan mevcut karayolu ile Göl arasında kalan kısmın İkinci Derecede Doğal Sit Alanı (1.060 Hektar), karayolunun üst kısmında kalan alanların Üçüncü Derece Doğal Sit Alanı (20 bin Hektar) olarak kabul edilmesi Elazığ ilinin tabiat varlıkları ve doğal sit alanı açısından önemini artırmıştır.

Hazar Gölü’nün çevresinde 25 civarında sosyal tesis ve çok sayıda kamu kurumuna ait kamp mevcuttur. Sene boyunca birçok etkinliğe ev sahipliği yapmaktadır. Bölgede geleneksel bir hale gelen Hazar Şiir Akşamları faaliyeti önemli bir kültürel etkinliktir. Göl etrafındaki tesislerde hentbol, voleybol, su sporları ve yamaç paraşütü yarışmaları düzenlenmektedir. Göl etrafı ve Hazarbaba Dağı yürüyüş sporu için de ilgi çekmektedir. Hazar Gölü ve çevresinde 64 farklı kuş türü tespit edilmiştir. Gölde biri endemik olmak üzere beş farklı balık türü olduğu bilinmektedir. Göl etrafında arıcılık ve bağcılık yapılmaktadır.