Hanlar ve Kervansarayların Turizm Amaçlı Kullanımı Araştırması (1981)

Araştırma Kervansaray ve Han Kervansaray Han

Han kelimesi Farsça olup hane/ev kelimesinin kökünden gelmektedir. Arapça literatürüne ilk kez 1213 yılında Suriye’de yapılan Han-al-Akaba sayesinde girdi. Hanların geçmişten günümüze kadar aralarında birtakım farklılıkları olan iki ayrı tipi bulunmaktadır. Bunlar sırasıyla menzil hanları (kervansaray) ve şehir hanlarıdır. Kervansaraylar ise ticaretle uğraşan kervanların gidiş geliş yolları üzerinde bulunan konaklama yerleri olarak tanımlanmaktadır. Devletler tarafından veya yardımsever kişiler tarafından kurulan bu kervansarayların kurulum amacı, ticaret yollarından geçen kervanların birtakım ihtiyaçlarını ücretsiz olarak buralarda karşılayabilmesidir.

Hanlar ve kervansaraylar birbirlerine çok benzese de mimari açıdan ve işlevleri bakımından birbirinden ayrılmaktadır. Hanlar genellikle şehir içlerinde yer alırken, kervansaraylar ise şehirlerarasında konumlanmaktadır. Aynı zamanda kervansaraylar bünyelerinde çarşı, ahır, hamam gibi kompleksler barındırmaktadır. Bacasız sanayi olarak bilinen turizm sektörü ortaçağ Türk kavimlerinden günümüze kadar süregelmektedir. Turizm hareketliliği özellikle Anadolu Selçuklu Devleti'nin zamanında kervanlara yönelik kervansaraylar inşa edilerek canlılık göstermektedir. Aynı zamanda o yıllarda inşa edilen hanlar ve kervansaraylar çağdaş turizmin ilk örnekleri arasında yer almaktadır. Hanlar ve kervansaraylar geçmişte de bir otel gibi kullanıldı. Bu açıdan bakıldığında geçmişte bir turizm faaliyeti olarak kullanılan bu yapıların nasıl değerlendirileceği hakkında bilgi vermektedir; turistlerinde ilgisini çeken aynı zamanda ihtiyaçlarını da karşılayan, çeşitli restorasyonlara tabi tutarak birer konaklama mekanı haline getirmek mümkündür. Fakat günümüze kadar gelebilen bu yapıların tahrip olmaması ve sonraki nesillere de aktarılması için çaba gösterilmesi ve faaliyete açıldığında da korunmasına dikkat edilmesi gerekmektedir.

Turizme kazandırılan hanlar ve kervansaraylar yalnızca gezip-görme ve ziyaret amaçlı değil buna ek olarak konaklama yeri, boş zaman değerlendirmesi, gidilecek yerin ara durak noktası gibi çeşitli faaliyetler için elverişli bir mekan olma özelliğine de sahiptir. Hanların ve kervansarayların turizme kazandırılması için Başbakanlık Vakıflar Genel Müdürlüğü ile Kültür ve Turizm Bakanlığı arasında gerekli anlaşmalar yapıldı. Bu iki kurum arasında yapılan çalışma dahilinde Anadolu’daki İpek Yolu güzargahında yer alan hanların ve kervansarayların gerekli restorasyonlara tabi tutularak turizme kazandırılması planlandı. İlgili proje dahilinde öncelikli olarak 11 kervansaray belirlendi. Bu kervansaraylardan dördü Kapadokya Bölgesi’nde bulunmaktadır. İki kurum arasında imzalanan proje kapsamında Aksaray il sınırı içinde Alay Han, Ağzıkara Han ve Sultan Hanı ve Nevşehir il sınırı içinde Sarı Han yer almaktadır. Bunların dışında Şarapsa Han, Akhan, Alara Han, Çardak Hanı, Susuz Han, İncir Han ve Silahtar Mustafa Paşa Hanı bulunmaktadır.

Referanslar

Altan, H. ve Karaderi Özsoy, Ş. (2017). Tarihsel Süreçten Günümüze Büyük Han ve Yeniden Kullanıma Adaptasyonda Sosyokültürel Sürdürülebilirlik Bağlamında Mekan İşlevlendirilmesi, The Turkish Online Journal of Design, Art and Communication, 7(4): 634-654; Ardıç Yetiş, Ş. ve Çullu Kaygısız, N. (2017). İpek Yolu Turizm Projesi Kapsamında Kapadokya’da Yer Alan Kervansarayların Turizme Kazandırılması, Journal of Social and Humanities Sciences Research, 4(11): 522-527; Gerçek, M. (2010). İşlevini Yitirmiş Kervansarayların, Günümüz Otel Yapılarına Dönüştürülmesindeki Mekansal Sorunlar (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). İstanbul: Haliç Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü; Güngör, Y. ve Karacan, S. (2016). Tarihsel Süreç İçinde Konaklama Merkezleri Han ve Kervansarayların Günümüzde İpekyolu Projesine Dönüşümü. İçinde; V. Doğu Akdeniz Turizm Sempozyumu ve I. Uluslararası Doğu Akdeniz Sempozyumu (ss. 1-36). Gazimagusa: Doğu Akdeniz Üniversitesi; Ülker, H. (2011). Burdur-Antalya Güzergahında Bulunan 13.yy. Selçuklu Hanlarının Turizm Açısından Değerlendirilmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Isparta: Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü.