Gordion Antik Kenti
DOĞAL VE KÜLTÜREL MİRAS Antik Kent
-
2025
Gordion, Frigya uygarlığının başkenti olarak, Sakarya ve Porsuk nehirlerinin birleşim noktasına yakın, günümüz Ankara ilinin Polatlı ilçesine bağlı Yassıhöyük Köyü yakınlarında konumlanmıştır. Stratejik bir kavşak noktasında yer alması, su kaynaklarının bolluğu ve tarım ile hayvancılığa elverişli topoğrafyası nedeniyle yerleşim açısından tarih boyunca cazibesini korumuştur.
Antik kentteki ilk arkeolojik çalışmalar 1900’lü yılların başında Gustav ve Alfred Körte kardeşler tarafından başlatılmış, bu süreci 1950-1973 yılları arasında Pennsylvania Üniversitesi Arkeoloji ve Antropoloji Müzesi’nin gözetiminde Rodney Young başkanlığındaki sistematik kazılar takip etmiştir. Bulgular, Friglerin MÖ XII. yüzyılın sonlarında, Hitit İmparatorluğu'nun yıkılmasının ardından bölgeye yerleştiklerini ortaya koymaktadır. İlk yerleşimler, günlük yaşama dair basit yapılarla çevrili köy dokusunda iken, MÖ IX. yüzyılda kent önemli bir dönüşüm geçirmiş; surlarla çevrili bir kale kimliği kazanarak siyasi örgütlenme açısından merkezi bir karakter taşımaya başlamıştır.
MÖ 800 civarında yaşanan büyük bir yangın, kaledeki yaşamı kesintiye uğratmış, ancak bu felaket, Frig kültürüne dair önemli arkeolojik verilerin günümüze ulaşmasını sağlamıştır. Mozaik döşemeler, ince dokumalar, fildişi kakmalı mobilyalar ve metal işçiliği gibi maddi kültür unsurları bu dönemin sanat ve zanaat düzeyine işaret ederken; ithal lüks eşyalar Friglerin dış ticaret ağlarına dâhil olduğunu göstermektedir. Bu yangının ardından yeniden inşa edilen kale, daha yüksek bir platformda yer almakta ve eski yapının mimari mirasını sürdürmektedir. Bu süreçte Gordios ve oğlu Midas'ın önemli roller üstlendiği düşünülmektedir.
Gordion, MÖ IV. yüzyıla dek askeri ve idari merkez işlevini sürdürmüş, bu süreçte Kimmer ve Lidya akınlarına maruz kalmıştır. Lidya dönemine ait askeri yapıların varlığı, Gordion’un bölgesel egemenlik mücadelelerinde stratejik bir üs olarak değerlendirildiğini göstermektedir. Ahameniş İmparatorluğu döneminde ise Daskileion’daki Pers satraplığına bağlı ikinci derece bir merkez haline gelmiştir.
Yerleşimin çevresine yayılmış yaklaşık 85 tümülüs, Frig elit sınıfının mezarlarını barındırmakta ve bu defin geleneğinin Avrupa kökenli olduğu düşünülmektedir. Özellikle P Tümülüsü ve büyük kral mezarı gibi örnekler, Frig cenaze ritüelleri, sanat anlayışı ve toplumsal yapısı hakkında çarpıcı bilgiler sunmaktadır. Kral mezarı, içerdiği ahşap mimari, zengin mezar objeleri ve üzerinde Frigce yazı bulunan balmumu bantlar sayesinde, Frig dili ve sanatının anlaşılmasına katkı sağlamaktadır. Radyokarbon analizleri, bu mezarın MÖ 740 civarında Gordios’a ait olabileceğini düşündürmektedir.
Bu bağlamda Gordion, yalnızca Frigya'nın siyasi merkezi değil, aynı zamanda sanat, mimarlık, ticaret ve mezar ritüelleri bakımından da Anadolu arkeolojisinin en önemli referans noktalarından biridir.
Referanslar
Müzeler, (2025). https://muzeler.org/gordion-antik-kenti--485461, (Erişim tarihi: 04.05.2025); Polatlı Belediyesi, (2025). https://www.polatli.bel.tr/tarihi-merkez/dunya-mirasi-gordion-antik-kenti/20, (Erişim tarihi: 04.04.2025).