Gencer Geleneği

Doğal ve Kültürel Miras

(Aydın XVIII. yüzyıl başları - )

200 yılı aşkın bir geçmişe sahip, Aydın’ın bazı ilçelerinde hala yaşatılan bir gelenektir. Dini bir özellik ve dini bir tören içermemesine rağmen Ramazan ve Kurban bayramlarının farklı günlerinde kutlanmaktadır. Ramazan ve Kurban bayramlarının ikinci günü Yenipazar ilçesinde, üçüncü günü Bozdoğan ilçesinde, dördüncü günü Nazilli ilçesinde ve Ramazan Bayramı’nın ikinci günü Çine ilçesinin Akçaova Mahallesi’nde düzenlenmektedir. Tamamen halk tarafından kurgulanmış, çevredeki ilçeler, köylerin bir araya gelmesiyle şenlik içerisinde geçen Gencer, yörede dini bayramları anlamlandıran ve en az bayramlar kadar beklenen bir gündür. Bir özelliğiyle kırsalda yaşayıp ilçe merkezlerine, çarşıya inemeyen genç kızların, kadınların gezmesi, alışveriş yapması, eğlenmesini sağlayan bir gündür. Ayrıca genç kızların ve erkeklerin birbirini gördüğü, tanıştığı, karşı tarafı beğenmeleri halinde birbirlerine sembolik olarak tarak ve mendil hediye ettikleri, evlilik için ilk adımların atılmasına vesile olan sosyal bir etkinliktir. Teknolojik gelişmeler nedeniyle Gencer’in bu işlevleri unutulmuş olup, günümüzde panayır haline gelmiş büyük bir pazar kurulmaktadır. Giyim eşyası, oyuncak, hediyelik eşyalar, ev gereçleri, yörede yetişen tarım ürünleri, yöresel yiyecekler satılmaktadır. Çevre il ve ilçelerden çok sayıda insanın katıldığı, kişilerin birbirleriyle bayramlaştığı, çocukların bayram harçlıklarını istedikleri şekilde harcayabildiği, sevdiklerine hediyeler aldığı, ikramda bulunduğu, insanların sosyalleştiği, eğlendiği, alışveriş yaptığı bir şenliktir. Ayrıca Gencer günü ile özdeşleşen yöresel yiyecekler Gencer’in en önemli sembollerindendir. Gencer macunu, kıtır helva, kar helvası, Bozdoğan nişasta sucuğu, her ilçede farklı üretilen ve ilçe ismiyle meşhur olmuş pide çeşitleri bugünde en fazla tüketilen yöresel yiyeceklerdir. Yörede bu etkinlik içerisinde Gencer macunu tüketen eşlerin yıl boyunca kavga etmeyeceklerine inanılır. Çine ilçesinin Akçaova Mahallesi’nde kutlanan Gencer’in en önemli özelliği evlerde o güne özel yapılan tandır ve bu tandırın yağı ile pişen bir pilav olan bıyrandır. Beldede evlerin bahçesinde bulunan tandır kuyularında pişirilen bu yemek Gencer gününde tüm ailenin katılımıyla beraber yenilir. Akçaova’daki Gencer Belediyesi’nin katkılarıyla 2017 yılından itibaren festival olarak düzenlenmektedir. Gencer geleneğinin yöre üzerinde önemli ekonomik, sosyal, psikolojik ve kültürel etkileri bulunmaktadır.

Gencer günü bölge için önemli somut olmayan kültürel miraslardan biridir. Gencer bu haliyle kültür turizmi ve Gencer’de sunulan yöresel yemekler ise gastronomi turizmi açısından önemli bir değerdir. Günümüzde unutulmaya yüz tutan bir gelenek olarak bazı işlevlerini yitirmiş görünse de çevre il ve ilçelerden çok sayıda insanı çeken bir etkinliktir. Gencer geleneğinin sürdürülebilirliğinin sağlanması, son yıllarda Gencer’i yöresel bir festivale dönüştürme çabaları desteklenerek, bölgeye festival odaklı turlar gerçekleştirilebilir.

Ayrıca bkz.: Etkinlik; Kültür Turizmi; Kültürel Miras; Kültür Varlığı; Kültürel Miras Turizmi.

Yararlanılan Kaynaklar

Baysal, K. ve Özgürel, G. (2018). Aydın Yöresi Gencer Geleneğinin Kültür Turizmi Açısından Değerlendirilmesi, Uluslararası Sosyal ve Ekonomik Bilimler Dergisi, 8 (1): 97-104; Veren, E., (2014). Aydın Yöresinde ‘’Gencer’’ ve ‘’Gencer Macunu’’ Geleneği. Aydın Efesi Kültür Sanat Edebiyat Dergisi, 3(18): 18-23; Oğuz, M.Ö., Kösemek, M., Çiçekoğlu, N. ve Yıldız, T., (2012). Türkiye’de 2011 Yılında Yaşayan Ramazan ve Kurban Bayramı Geleneksel Kutlamaları. Ankara: Ankara: Gazi Üniversitesi, Türk Halkbilimi Araştırma ve Uygulama Merkezi Yayınları; Aydın İl Kültür Turizm Müdürlüğü, https://aydin.ktb.gov.tr/TR-64464/ halk- kulturu. html, (Erişim tarihi: 20.09.2019).