Cumhuriyet Döneminde Kamu Yönetiminde Turizm

Kavram Kamu Yönetimi

(1934 – 2020)

Türk Ofis, 2713 sayı ve 27. 05. 1934 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan İktisat Vekâleti Teşkilât ve Vazifeleri Hakkında Kanun ile kurulan ve turizm, neşriyat ve propaganda işlerini de üstlenen ilk kamu idaresidir. İktisat Vekaleti’ne bağlı olarak 1938 yılına kadar Türk Ofis’in Neşriyat ve Propaganda Servisi içinde yer alan turizm, aynı yıl kurulan Turizm Masası Şubesi ile ilk kez kamu yönetiminde temsil edilmeye başlandı.

Turizm Masası Şubesi, 31. 05. 1939 ve 4220 sayısı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren 3614 sayılı Ticaret Vekâleti Teşkilât ve Vazifelerine Dair Kanun ile Turizm Müdürlüğü adını aldı.

Turizm Müdürlüğü, 1943 yılında yürürlüğe giren 4475 sayılı Basın ve Yayın Umum Müdürlüğü Teşkilât, Vazife ve Memurları Hakkında Kanun ile Turizm Dairesi adını aldı. Turizm Dairesi Müdürlüğü, Basın-Yayın Umum Müdürlüğü’ne bağlı, Turizm Müdürlüğü’nün yerine kurulan bir kamu idaresidir (1943). Turizm Dairesi Müdürlüğü, Basın-Yayın Umum Müdürlüğü (1943-1949) ve Basın-Yayın ve Turizm Umum Müdürlüğü (1949-1963) bünyesinde, 1963 yılında Turizm ve Tanıtma Bakanlığı’nın kurulmasına kadar faaliyetlerini devam ettirdi.

Basın-Yayın ve Turizm Umum Müdürlüğü, 1949 yılında Basın - Yayın ve Umum Müdürlüğü’nün yerine 5392 sayılı yasayla kuruldu. Söz konusu yasada Basın - Yayın ve Turizm Umum Müdürlüğü’nün görevi “… basın ve yayın ve diğer vasıtalarla Türkiye’yi dışarda tanıtmak ve içerde Cumhuriyet esaslarını ve Türk demokrasisinin gelişmelerini yaymak, basın ve yayın meslekinin ifasıyla ilgili işlere bakmak, iç ve dış turizmi geliştirecek tedbirleri almaktır” şeklinde yer aldı. Genel müdürlük teşkilatı; 1) Genel Müdürlük Bürosu, 2) Yayınlar ve Haberler Dairesi, 3) Tanıtma Dairesi, 4) Turizm Dairesi, 5) Radyo Dairesi, 6) İdari İşler Müdürlüğünden oluşmaktadır. Basın-Yayın ve Turizm Umum Müdürlüğü, 1963 yılında Turizm ve Tanıtma Bakanlığı’nın kuruluşuna kadar faaliyet gösterdi.

Basın-Yayın ve Turizm Vekaleti, 25. 11. 1957 tarihinde İbrahim Sıtkı Yırcalı’nın, Basın-Yayın ve Turizm Vekili olarak yeni kurulan Demokrat Parti hükümetinin bakanlar listesinde adının geçmesi ile kuruldu. Bu idari karar dışında Basın-Yayın ve Turizm Vekâlet’inin kuruluşu ile ilgili herhangi bir yasal düzenleme, dönemin Resmi gazetelerinde yer almamaktadır. Basın-Yayın ve Turizm Vekâleti, bir anlamda yasası olmayan bir bakanlıktır. Basın-Yayın ve Turizm Vekâleti, 1963 yılında Turizm ve Tanıtma Bakanlığı’nın kurulmasına kadar geçen süre içerisinde, kendine bağlı Basın-Yayın ve Turizm Genel Müdürlüğü ile çalışmalarını devam ettirdi.

Turizm ve Tanıtma Bakanlığı, 02. 06. 1963 tarihinde Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde kabul edilen 265 sayılı yasayla kuruldu. Turizm ve Tanıtma Bakanlığı’nın kurulması ile Türkiye’de ilk kez yasayla turizm alanında Bakanlık düzeyinde bir idari yapılanma gerçekleşti. Turizm ve Tanıtma Bakanlığı, 1983 yılında Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın ihdasına kadar faaliyet gösterdi.

Kültür ve Turizm Bakanlığı, ilk kez 01. 12. 1981 tarihinde yayımlanan Resmi Gazete’de yayımlanan bir kararla Kültür Bakanlığı’nın kapatılarak Turizm ve Tanıtma Bakanlığı adının Kültür ve Turizm Bakanlığı olarak değiştirilmesi ile kuruldu. Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın idari yapılanması, 17.06.1982 tarih ve 2680 sayılı yasanın verdiği yetkiye dayanılarak Bakanlar Kurulu’nca 13. 12. 1983 tarihinde kararlaştırıldı ve 14. 12. 1983 tarihli ve 18251 sayılı Mükerrer Resmi Gazete’de yayınlanan 187 sayılı Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname ile Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın örgütlenmesinde gerekli düzenlemeler gerçekleştirildi. Kültür ve Turizm Bakanlığı, 1989 yılında Turizm Bakanlığı’nın ayrı bir bakanlık olarak kuruluşuna kadar faaliyet gösterdi.

Bakanlar Kurulu’nun 24. 01. 1989 tarihli kararı ve 355 sayılı Kanun Hükmünde Kararname ile Kültür ve Turizm ayrı bakanlıklar olarak teşkilatlandı. 355 sayılı Turizm Bakanlığı’nın Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname’ye göre Bakanlığın kuruluş amacı; “1) yurdun turizme elverişli bütün imkânlarını ülke ekonomisine olumlu katkılar sağlayacak ve Türk toplumunun sağlıklı dinlenme ihtiyacını karşılayacak şekilde değerlendirmek ve 2) turizmin geliştirilmesi, pazarlanması, teşvik ve desteklenmesi için önlemler almak, turizm konularıyla ilgili kamu kurum ve kuruluşlarını yönlendirmek ve işbirliğinde bulunmak” olarak tanımlandı.

Kültür ve Turizm Bakanlığı, ikinci kez Kültür ve Turizm bakanlıklarının birleştirilmesiyle 16. 04. 2003 tarih ve 4848 Sayılı Kültür ve Turizm Bakanlığı Teşkilât ve Görevleri Hakkında Kanun ile kuruldu. Yasasının birinci maddesinde Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın kuruluş amacı; “Yurdun turizme elverişli bütün imkânlarını ülke ekonomisine olumlu katkı sağlayacak şekilde değerlendirmek, turizmin geliştirilmesi, pazarlanması, teşvik ve desteklenmesi için gerekli önlemleri almak” ve “Kültür ve turizm konularıyla ilgili kamu kurum ve kuruluşlarını yönlendirmek ve bu kuruluşlarla işbirliğinde bulunmak, yerel yönetimler, sivil toplum kuruluşları ve özel sektör ile iletişimi geliştirmek ve işbirliği yapmak” şeklinde düzenlendi. Kültür ve Turizm Bakanlığı halen (2020 itibariyle) Türkiye’de turizm ile ilgili iş ve görevleri yerine getirmektedir.

Yararlanılan Kaynaklar

Çoruh, S. (1974). Turizm Çalışmalarımızın Geçmiş Günleri. Ankara: Güven Matbaası; Kozak, N. (Editör) (2015). Geçmişten Bugüne Türkiye’de Turizm. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı; Resmi Gazete (Tarih: 27. 05. 1934, Sayı: 2713; Tarih: 22. 07. 1943, Sayı: 5462; Tarih: 29. 05. 1949, Sayı: 7218; 12. 07. 1963, Sayı: 11452; Tarih. 10. 12. 1982, sayı: 17540; Tarih: 14. 121983, Sayı: 18251; Tarih: 02. 03. 1989, Sayı: 20096; Tarih: 13. 04. 1990, Sayı: 20491; Tarih: 29.04.2003, Tarih: 25093).