Çıralı
Yerleşim Merkezi / Destinasyon Deniz Destinasyonu
-
2019
Antalya’nın Kemer ilçesine bağlı Ulupınar Mahallesi sınırları içinde yer alıyor. Güney ucunda Olympos antik kenti, kuzeybatısında ise Yanartaş (Chimera) bulunuyor. Çıralı 3,2 kilometre uzunluğunda genişliği ise 50-100 metre arasında değişen kumul bir sahile sahiptir. Kıyıdan başlayarak yumuşak bir eğimle yükselen Çıralı kumsalı güneyde Olympos antik kentinin içinden geçerek denizle birleşen Olympos Deresi kuzeyde ise Karaburun kayalıkları ile sınırlıdır. Kırsal bir yerleşme niteliğindeki Çıralı’nın 2018 yılı nüfusu 604 kişi olup, başlıca geçim kaynakları turizm ve tarımdır. Sahip olduğu doğal ve kültürel kaynak değerleri sebebi ile koruma altındadır. Bu sebeple Çıralı’da turizm sektörü açısından küçük ölçekli aile işletmeciliği benimsendi. 2000’li yıllardan itibaren yörede tarımsal faaliyetler de turizm ile entegre edilmeye başlanarak, bölge güçlü ekoturizm merkezlerinden biri haline dönüştü. Yerli ve yabancı turistler tarafından en fazla nisan-ekim ayları arasında ziyaret ediliyor. Çıralı’da konaklama tesislerinin yüzde 90’ı narenciye bahçelerinin içerisinde yer alan pansiyon ve bungalow türü işletmelerdir. Yoğun olarak tercih edilen yaz aylarında Çıralı, kendi nüfusunun 15 katı kadar ziyaretçi ağırlamaktadır.
Çıralı yerleşimi Kemer ilçe merkezinin güneyinde, 37 kilometre uzaklıkta bulunuyor. Yörede Kemer-Kumluca yolu olarak da bilinen D 400 karayolu üzerinde yaklaşık 30 kilometre ilerledikten sonra Çıralı ayrımı bulunmakta olup bu noktadan sonra yaklaşık yedi kilometre daha devam ederek Çıralı’ya ulaşılıyor. Antalya Havalimanı ise Çıralı’ya yaklaşık 92 kilometre uzaklıktadır. Çıralı’nın Kemer Yat Limanı’na uzaklığı yaklaşık 35 kilometre, Antalya Limanı’na (Port Akdeniz) uzaklığı ise yaklaşık 65 kilometredir.
Çıralı yerleşimi, Çıralı sahilinin batısındaki ova düzlüğünde kuruldu. Yerleşim alanını, kuzey ve batı yönünde kızılçam ormanları ile kaplı yamaçlar sınırlandırıyor. Çıralı yerleşimi üçüncü derecede doğal sit olarak korunmakta olup, bu koruma statüsü alanda yapılaşma baskısının yoğunlaşmasını engellemiştir. Çıralı yerleşiminde yapılar, ilgili yönetmelik gereğince yöresel mimari tarzda ve her cepheden görünen kat sayısı iki katı; yüksekliği 6,5 metreyi geçmeyecek şekilde tasarlandı. Yapılar; tarım alanları, dikili tarım arazileri, örtü altı tarım arazileri ve narenciye bahçeleri ile iç içedir. Çıralı yerleşiminde konutlar, pansiyonlar ve butik oteller yerleşim dokusunun sahilden uzak iç kesimlerinde narenciye bahçelerinin içerisinde bulunuyor. Günübirlik turizme yönelik hizmet veren yeme-içme mekânları ise denizden 200 metre içeride ve kumul alana paralel olarak devam eden kıyı şeridi boyunca yer almakta ve özellikle sahilin güney kesiminde yoğunlaşmaktadır.
Çıralı yerleşmesindeki turizm faaliyetleri büyük ölçüde pansiyonculuğa dayanıyor; burada kamping olanakları da mevcuttur. 1994 yıllında başlayan ilk turizm faaliyetleri zaman içerisine büyüme gösterdi. 2000’li yıllarda çeşitli projeler kapsamında alanda geliştirilen seracılık ve ekolojik tarım faaliyetleri ekoturizme yönelik gelişmeleri de beraberinde getirdi, bu gelişme sonucunda yerleşmede yeni pansiyonlar inşa edilerek günümüzde sayısı 180’e ulaştı. Yeni yapılaşma; turizme ve yöre halkının barınma gereksinimlerine cevap verecek şekilde, doğaya saygılı, genellikle ahşap, tek katlı ve çoğunlukla ayrık nizamda gerçekleşti.
Çıralı yerleşiminin doğusunda yer alan kıyı kenar çizgisinden itibaren denize kadar uzanan kumul ekosistem, barındırdığı nadir türler sebebi ile Beydağları Sahil Milli Parkı’nın bir parçası olarak milli park statüsünde korunuyor. Ayrıca birinci derecede doğal sit olarak da koruma altındadır. Bu kumul ekosistem içerisinde ikisi endemik olmak üzere; Kum Boğadikeni (eryngium maritimum l.), Kum Zambağı (pancratium maritimum l.), Kum Çemenotu (trigonella coerulescens (M. Bieb.), (halácsy subsp. kemerensis Göktürk) (endemik), Kum Hasırotu (cyperus capitatus vand.), Sahil Yoncası (medicago marina l.), Deniz Nakılı (silene kotschyi boiss. var. maritima boiss.), Danadili (hormuzakia aggregata (lehm.), Uşak Havacıvası (alkanna tinctoria (L.) Tausch subsp. subleiocarpa (hub.-mor), Kum Papatyası (anthemis ammophila boiss.& heldr.) (Endemik) ve Serçe Çiçeği (silene gallica L.) gibi bitki türleri yer alıyor.
Çıralı kumulu Türkiye’deki 20 önemli Caretta caretta yuvalama alanından biridir. 1994 yılından beri Türkiye Doğal Hayatı Koruma Derneği, Çıralı kumsalında caretta carettalara yönelik izleme ve koruma çalışmalarını üstleniyor. Çıralı yerleşimine gelen ziyaretçiler günün ilk ışıkları ile birlikte yumurtalarından çıkan yavru caretta carettaların denize doğru gidişini seyredebiliyorlar. Çıralı kumsalının kuzey bölgeleri ise özellikle dereyle denizin birleştiği alanlar kuş habitatı için önemli alanlardır. Alanda; Örümcekkuşu (lanius collurio kızılsırtlı), Anadolu Sıvacı Kuşu (sitta krueperi), Yeşil Ağaçkakan (picus virdis), Kara Boğazlı Ötleğen (sylvia rüppelli) ve Uzun Kuyruklu Baştankara (aegithalos caudatus) gibi değişik kuş türleri görülüyor. Bölgedeki kuşların en ilginç olanı ise Arap bülbülüdür (Pycnonotus xanthopygos). Çünkü bu kuş yarı-tropikal bir tür olmasına rağmen, iklim koşullarının uygun olduğu güney kıyılarında da yer yer görülüyor.
Planlama alanının kuzeybatısında küçük bir alanı kapsayan ve sonsuz kutsal ateş olarak anılan Yanartaş bulunuyor. Bir Likya antik kenti olan Kimera’nın (chimaera) yer altından çıkan ateşinin kutsal sayılması Homeros metinlerine dayandırılıyor. Yanartaş, Çıralı Yanar Dere Vadisi’nin güney yamacında, serpantinit kayaçların içerisinde üç ayrı bölgede yanan doğal gaza yöre halkının verdiği isimdir. Yamacın, 165. metresinden 180. metresine kadar yükselen 80 metre uzunluğundaki meyilli yüzeyi üzerinde dört ayrı seviyede yaklaşık bin yıldır yanan gaz çıkışları bulunuyor. Yanartaş’taki alevlerin beslendiği metan abiyotik olup, yüzeyin hemen altında bulunan ve çok nadir bulunan elementlerden olan rutenyum elementi metan için katalizör görevi görüyor. Yanartaş, birinci derece arkeolojik sit ve birinci derecede doğal sit olarak korunuyor. Yanartaş’a 850 metre uzunluğunda dik bir patika yol ile ulaşılmakta olup çıkış süresi yaklaşık 30 dakika sürüyor. Özellikle gün batımında ve geceleri tepedeki yanan alevlerin arasından eşsiz bir manzara seyrediliyor. Yanartaş’ta ziyaretler yılın dört mevsimi ve her gün gerçekleştirilmekte olup, 24 saat açıktır. Ziyaretler ücretlidir.
Çıralı yerleşiminin güney ucunda ise Olympos yerleşmesi bulunuyor. Sahilde birbirine komşu olan iki yerleşmenin sınırlarını Olympos Deresi oluşturuyor. Her ne kadar her iki yerleşme arası sahilden yürüme mesafesi kadar olsa da, araç yolu ile bu mesafe topografik yapıdan dolayı 21 kilometredir. Olympos yerleşmesi içerisinde önemli liman kentlerinden biri olan Olympos antik kenti yer alıyor. Kentte günümüze kadar ulaşmış Helenistik, Roma ve Bizans dönemlerine ait kalıntılar bulunuyor. Olympos yerleşmesi de çeşitli koruma statülerine sahip olduğu için yerleşmede doğa ile uyumlu bir veya iki katlı konaklama yapıları ve yeme-içme mekânları bulunuyor.
Referanslar
Antalya İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü (2019). Olimpos-(Çıralı-Yanartaş-Deliktaş), https://antalya.ktb.gov.tr/TR-68068/olimpos-cirali-yanartas-deliktas.html, (Erişim tarihi: 04.07.2019); Çıralı Muhtarlığı Arşivi (2019). Çıralı’da Turizm. Antalya: Çıralı Muhtarlığı, Ulupınar Mahallesi, Kemer; Kemer Belediyesi (2019). Çıralı-Yanartaş, http://www.antalya-kemer.bel.tr/cirali-yanartas, (Erişim tarihi: 04.07.2019); Kemer Kaymakamlığı (2019). Kültür ve Turizm, http://www.kemer.gov.tr/turizm, (Erişim tarihi: 04.07.2019).
Ayrıntılı bilgi için bakınız
Göktuğ T. H., İçemer, G. T., Göktürk, R. S., Okudan Aslan E. Ş., Deniz, B. ve Arpa N. (2017). Beydağları Sahil Milli Parkı’nda Rekreasyonel Taşıma Kapasitesi Boyutlarının (Fiziksel Gerçek Etkin Sosyal Ekolojik) Analizleri Tabanlı Ziyaretçi Yönetim Modelinin Geliştirilmesi Faselis ve Çıralı Koyları Örneği, TÜBİTAK 1140344 No’lu Proje; Tabiat Varlıklarını Korum Genel Müdürlüğü (2016). Antalya İli, Kemer İlçesi Çıralı Yerleşimi Koruma Amaçlı 1/5000 Ölçekli Nazım ve 1/1000 Ölçekli Uygulama İmar Planı Araştırma ve Açıklama Raporu. Ankara: Çevre ve Şehircilik Bakanlığı.