Candaroğlu Mahmut Bey Camii

Doğal ve Kültürel Miras Cami UNESCO Dünya Miras Alanı

Kastamonu’un kuzeybatısında, kente 18 kilometre uzaklıkta Daday ilçesi yolu üzerinde yer alan Kasaba Köyü’nde ve geniş bir bahçe içerisindedir. Caminin çevresinde bir şadırvan ve konukevi de vardır. Güney istikametinde ve 300 metre mesafede bir de hamama sahiptir.

Dikdörtgen biçiminde inşa edilen caminin dışa açık son cemaat mahalli de vardır. Eserin ahşap çatısı bindirme tekniği ile inşa edilmiş, metal çivi veya sair aksam kullanılmamıştır. Bu nedenle 2014 yılında UNESCO Dünya Mirası Geçici Listesi’ne alınmıştır. Candaroğulları Beyliği hükümdarı Emir Mahmut Bey tarafından 1366 yılında Cuma Camii olmak üzere inşa ettirildiği eserin kitabesinden anlaşılmaktadır. Caminin dış duvarları moloz taştan örülü, içi ise tamamen ahşap işçiliği ile süslüdür. Yalnız mihrap kısmında alçı kullanılmıştır. Kuzey-güney istikametinde bina edilen yapı 17,90 metre x 11,55 metre ölçülerindedir ve ibadet için kullanılan ana mekân 9 metre x 12 metrelik bir alandır.

Caminin en dikkati çeken ince işçilik mamulü unsurlarından biri de kapısıdır. Türkiye’de örneğine az rastlanan bu kapı Ankaralı Nakkaş Mahmut oğlu Abdullah tarafından yapılmıştır. Caminin çift kanatlı ahşap kapısında simetrik kakma tekniği uygulanan motifler görülmektedir. Dört adet damla biçiminde ve iki dairesel şeklin içine birbirine geçmeli yıldızımsı çiçek motifleri nakşedilmiştir. Kapının dikmesinde kakma tekniğiyle, bini üzerinde sülüsle yapılan kitabe dikkati çekmektedir. Ahşap kısmı Rumî motiflerin yer aldığı bir kenar süsü çevreliyor. Cami içinde çivi kullanılmaması ile dikkati çekerken, kapıda yer alan panolar çivilerle kapı kanadına iliştirilmiştir. 1972 yılında izinsiz sökülerek kayıplara karışan kapı Manisa’da bir okul bahçesinde bulunmuştur. Güvence altına almak amacıyla Kastamonu Etnografya Müzesi’nde korunan kapının yerine Kastamonulu ahşap ustası Hikmet Değirmenci tarafından aslını takliden yenisi yapıldı ve camiye raptedilmiştir.

Cami ikisi dairesel kesitli, ikisi onikigen çam ağacından yapılan dört dikme üzerinde yükselmektedir. Enine ve boyuna üç sahna ayrılan harimin güneyindeki dikmelerin üst bölümleri kırmızı zemin üzerine beyaz renkli geometrik şekillerle süslüdür. Alt kısımlardaki süslemeler ise kırmızı zemin üstüne siyah çerçeve içine alınan beyaz renkli ters ve düz ok ucu şekilleridir. Dikme başlıklarının mukarnasları da kırmızı, yeşil ve mavi renktedir. Başlıklar ve ana kirişler arasındaki profillerin yan yüzlerinin ise kırmızı üstüne yeşil renkli bitki şekilleriyle nakışlandığı görülmektedir. Harimin kuzey tarafındaki ahşap dikmelerde motiflerin her birinin renkleri farklı geometrik geçmeler ve ok ucu motifleri olduğu gözlenmektedir.

Anadolu ahşap mimari geleneğinin tipik bir temsili olan cami tavanı işçilik ve süslemede gelinen noktayı çok güzel göstermektedir. Harimdeki ahşap dikmeler kuzey-güney istikametinde kirişlerle birleştirildiğinden tavan orta tavanla iki yan tavandan oluşmaktadır. Üzerine ahşap tavan kaplaması yapılan kirişlerin orta bölümlerinde ise ahşap sarkıtlar vardır.

Taşıyıcılığı ahşap dikme ve kirişlerin birbirine geçmesi ile sağlanan kademeli mahfil de ahşaptan mamuldür. Harim girişinin iki yanında cemaat duvarına bitişik birinci kat mahfile çıkan ahşap basamaklı merdivenler bulunmaktadır. Harimin kuzey duvarındaki müezzinlik mahfilinin de Osmanlı döneminde yapıldığı düşünülmektedir. Bir yönü batı duvarına dayanan müezzinlik de ahşaptan mamul olup merdivenle çıkılmaktadır. Sekiz basamakla çıkılan ahşap minber de çam ağacındandır. Taht kısmı özgünlüğünü korumaktadır. Minberin taht ve korkulukları gözenek ve çıtakarilerle bezelidir. Piramit şeklindeki minberin külah kısmı mukarnas takviyelidir.

Tam bir ahşap mimari harikası olan yapı hiç çivi ve metal malzeme kullanılmadan birleştirilmiştir. Halen de güzelliğini, özgünlüğünü korumakta olup sanatseverler için mutlaka görülmesi gereken bir eserdir.

Referanslar

Eyüpgiller, K. K. (1999). Bir Kent Tarihi Kastamonu. İstanbul: Eren Yayıncılık; Yaman, Z. (2000). Kastamonu Kasaba Köyü’nün Candaroğlu Mahmut Bey Camii. Ankara: Kastamonu İl Turizm; Aydın, H. ve Perker, Z. (2017). Sevgen Geleneksel Mimaride Ahşap Kullanımının Kastamonu Kasaba Köyü Candaroğlu Mahmut Bey Camii Özelinde İncelenmesi, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 10(48).