UNESCO tarafından dünya mirası olarak anılan Troia’nın adı verilen festival; ilk kez 1963 yılında Çanakkale Ticaret ve Sanayi Odası’nın Yönetim Kurulu ve Eski Meclis Başkanı İzzet Melih Dilmaç tarafından bir proje olarak gerçekleştirildi. İlk kez Birinci Çanakkale Troia Festivali olarak düzenlenen festivalin adı 1992 yılında Uluslararası Çanakkale Troia Festivali olarak değişti. Çanakkale Belediyesi tarafından düzenlenen festival Tarihle Uzlaşma, Gelecekle Barış, Barış Kültürümüz Olsun ana temaları ile özetlenmektedir. Kültürel ve sanatsal etkinlikleri yoğunlaştırmak, dünya barışına katkı sağlamak amaçlarıyla gerçekleştirilen festival uzun süre Çanakkale’de Halk Bahçesi denilen alanda düzenlenmiş daha sonra birçok mekâna yayıldı. Günümüzde Özgürlük Parkı, Çimenlik Kalesi, Cumhuriyet Meydanı, Amfi Tiyatro, Kordon Boyu (Çağlar Kaynak Basketbol Sahası), Barış Kordonu kentin mahalle ve sokakları festivalin mekanları olarak kullanılmaktadır. Tek mekân ve sınırlı etkinlik ile başlayan festival kentin her alanına yayılarak beş ana mekân ve farklı birçok nokta ile devam ettirilmektedir. İlk yıllarda kortej ile başlayan festivalde etkinlik sayısı sınırlı iken ilerleyen yıllarda festival süresi boyunca eş zamanlı etkinlikler planlanmıştır. Festivalin mekânı olarak belirlenen alanlarda aynı anda farklı birçok etkinlik gerçekleştirilmektedir. Festivalin açılış etkinliği Troia örenyerinde gerçekleşmekte ve bu törende afiş yarışmasında dereceye giren yarışmacılar ile Homeros ödülü sahiplerine takdimleri yapılmaktadır. Festivale birçok sanatçı davet edilmekte, uluslararası organizasyonlar ile birlikte şehir ve ülke dışından da gelen misafirler kentte ağırlanmaktadır. Çanakkale’ye gelen yerli ve yabancı turist sayısının festival zamanında gösterdiği artış oldukça önemli bir orandadır. En çok ilgi gören sanat alanları konser ve tiyatro olan festival etkinliklerinin tamamına katılım ücretsizdir.

Uluslararası Troia Festivali genel anlamda Çanakkale’nin tanıtımına oldukça önemli boyutta katkı sağlamaktadır. Kentin en önemli değeri olan seramik unsurunun ön plana çıkarılması, kentte bulunan tarihi ve tescilli binaların sergi alanları olarak kullanılması Çanakkale’nin turizm açısından bilinirliği arttırmaktadır. Festivalin en önemli diğer katkısı Troia değerinin ön plana çıkarılmasıdır.

Uluslararası Troia Festivali kapsamında festivalin afişini belirlemek üzere afiş yarışması yapılmaktadır. Her yıl dünya çapında tanınan heykeltıraş Cem Sağbil’in özel olarak tasarladığı Homeros Bilim Kültür Sanat Ödülü kamuoyu çevresinde de onay bulan sanat, edebiyat, bilim alanında çalışmaları bulunan, katkı sunan kişilere verilmektedir. Troia antik kenti ve Anadolu kültürünün tanıtımının ve dünya barışına katkı sağlamanın kriter alındığı Homeros Bilim Kültür ve Sanat ödülü 2002 yılında Yazar Chrissa Wolf’a, 2003’te Yazar Yaşar Kemal’e, 2004’te Prof Dr. Joachim Latacz’a, 2005’te Tiyatro Sanatçısı Yıldız Kenter’e verildi. 2006 yılında ödül yerine mitolojik tarihte Troia ile yakın tarihte Çanakkale Savaşları ile şiddetin en ağırının yaşandığı ancak bugün barışı savunan insanların yaşadığı bu topraklar üzerinden, akıllara tekrar barışı düşürmek için yedi ayrı dünya ülkesinin gençlerinden oluşan barış yanlıları aracılığı ile Ataol Behramoğlu tarafından kaleme alınan Barış Manifestosu yayınlandı. 2007 yılında Çevirmen ve akademisyen Cevat Çapan, 2008 yılında Anadolu Ateşi Dans Topluluğu genel sanat yönetmeni Mustafa Erdoğan, 2009’da Seramik Sanatçısı Prof. Dr. Erdinç Bakla, 2010’da yönetmen Nuri Bilge Ceylan, 2011’de tiyatro sanatçısı Ayla Algan, 2012’de Kardeş Türküler bu ödülün sahibi oldular. 2013 yılında ödül Çanakkale halkına verilirken, ülkenin ve kentin geleceği olan çocuklar tüm Çanakkale halkı adına ödülü aldı. 2014 yılında Müzisyen Anjelika Akbar, 2015 yılında gazeteci Can Dündar ödülü alan isim oldu. Uluslararası Troia Festivali 2016 yılında, 15 Temmuz darbe girişimi nedeni ile gerçekleşmemiş, 2017 yılında ödül Prof. Dr. Rüstem Aslan’a, 2018 yılında ise Haluk Şahin’e verildi.