Müze, Osmangazi İlçesi’nde Kültür Park içinde bulunmaktadır. Osman Hamdi Bey döneminde taşra kurulan ilk müzelerden biridir. Müzenin kuruluş kitabesine göre, II. Abdülhamit’in tahta çıkış yıldönümüne rastlayan 1 Eylül 1904 tarihinde Müze-i Hümayun’un (İmparatorluk Müzesi) şubesi olarak Bursa Erkek Lisesi’nin bir bölümünde açıldı. Bursa Müzesi 1930 yılında Yeşil Medreseye, 1972 yılına ise Kültür Park içerisinde bulunan yeni binasına taşındı.

Bursa Arkeoloji Müzesi’nde, Miyosen Dönemden Bizans dönemi sonlarına değin Bursa ve çevresinde yapılan kazılarda ve araştırmalarda bulunmuş eserler ile satın alma, bağış vb. yollarla müze koleksiyonuna dahil edilmiş kültür varlıkları sergilenmektedir. Müzede dört salonda kapalı teşhir yapılmaktadır: Salon 1’de prehistorik eseler, Salon 2’de Arkaik Çağdan Doğu Roma dönemine kadar taş eserler, Salon 3’de küçük eserler ve Salon 4’de Üç Pınar Tümülüsü sergilenmektedir.

Salon 1’de, Mustafakemalpaşa ilçesindeki Miyosen Dönem Paşalar Fosil Lokalitesi’ne ait çene, diş gibi buluntu örnekleri, Orhaneli ilçesindeki Paleolitik Çağ’a tarihlenen Şahinkaya Mağarası taş alet buluntuları, Nilüfer ilçesi Aktopraklık Höyük kazılarında açığa çıkarılan Neolitik ve Kalkolitik dönemlerine tarihlenen buluntular, Bursa ve çevresinde bulunan başta Yortan Kültürü’ne ait çanak çömlek, gaga ağızlı testi, ağırlık, ağırşak, sap delikli balta, bronz iğne, kil fırça sapı vb. gibi Tunç Çağı eserleri ve kil tabletler gibi Asur Ticaret Kolonileri Çağı buluntuları, Hitit Uygarlığı, Transkafkasya Kültürü, Urartu ve Frig Uygarlığı eserleri bulunmaktadır. Ayrıca, Aktopraklık Höyük kazılarında bulunan bir iskelet ve mezar buluntuları ile Höyüğün bir maketi de yer alır. Balta, mızrak ucu ve kılıçlardan oluşan madeni silahlarda bu salondaki vitrinlerdedir.

Müzenin Taş Eserler Salonu’nda (Salon 2), genel olarak Roma dönemine ait heykeller, sütunlu lahit parçaları, kadın-erkek torsolar ve büstleri, Tanrıça Tyche heykeli, oturan filozof heykelleri, köle heykeli, Athena kabartması, süvari heykeli, dinlenen Herakles heykeli, Marsyas heykeli, Nike heykelleri, Miletopolis kökenli mezar stelleri, Ana tanrıça Kybele heykelleri, Zeus Bronton büstleri, Tanrı Asklepios’a adanmış sunaklar, Roma imparatorlarından Hadrian ve Septimius Severus’a ait panzer heykelleri, Troya Savaşına ait lahit parçası bulunmaktadır. Salonun en nadide parçaları orta bölümünde, megaron tasarlı mekanda yer alan Miletoupolis’den (Mustafakemalpaşa) getirilmiş olan bronz delikanlı heykeli ve Athena büstüdür.

Salon 3’de, başta Bursa ve çevresindeki antik kentlerde ve nekropollerdeki kazılarda bulunan Arkaik Çağdan Bizans dönemi sonuna kadar olan dönemi kapsayan çeşitli formlardaki pişmiş toprak, metal ve cam kaplar, madeni takılar ve süs eşyaları, oyuncaklar, tıbbi aletler vb. eserler sergilenmektedir. Bu salonda özellikle Antandros antik kenti Arkaik ve Klasik Çağ buluntuları, Miletopolis antik kenti kazı buluntuları, Ahmetler Nekropolü ve Bursa Tümülüsü Hellenistik Dönem buluntuları kronolojik bir sırayla vitrinlerde teşhir edilmiştir. Ayrıca Roma Dönemi cam eserleri ile yağ kandilleri yapım teknikleriyle ilgili bilgilerinde yer aldığı vitrinlerde sergilenmektedir. Bu salonun asma katında, Arkaik, Klasik, Helenistik, Roma, Bizans dönemlerine ait altın, gümüş ve bronz sikke örnekleri kronolojik bir sırayla teşhir edilmektedir.

Salon 4’te, Üç Pınar Tümülüsü ve araba buluntusu sergilenir. MÖ VI. yüzyıla tarihlenen Akhamenidler Dönemi’ne ait Tümülüs, buluntularıyla birlikte aslına uygun canlandırması ile yer alır. Pers Dönemi mezar steli de bu salondadır. Salonun girişinde ayrıca mozaik döşeme ait paneller bulunmaktadır. Müze bahçesinde yarı açık ve açık teşhirlerde mezar stelleri, heykeller, lahit parçaları, pithoslar, yazıtlar ve frizler gibi taş eserler sergilenmektedir.

Bursa Arkeoloji Müzesi, Bursa Mekteb-i İdâdîsi (Bursa Erkek Lisesi) bahçesinde, kimya laboratuvarı olmak üzere inşa edilmiş tek katlı bir binada dönemin Hudâvendigâr Vilâyeti Maarif Müdürü Azmi Bey tarafından kuruldu. Tam açılış tarihi Sultan Abdülhamid’in cülûs yıldönümü olan 19 Ağustos 1320 yani 1 Eylül 1904’tür.

Bursa İdadisinin ana kapısından girdikten sonra bahçenin sol köşesinde kalan müze binası, bir hol ve iki salondan oluşan tek katlı yüksek tavanlı bir yapıdır. Sadece iç mekan değil, müzenin önündeki bahçe de sergi sahası olarak kullanılmaktadır. Bursa müzesi, Müze-i Hümâyûn gibi sadece Yunan-Roma, Mezopotamya ve diğer eski Anadolu medeniyetleri eserleri ile sınırlı tutulmamış, iki salonundan birisi İslami eserlere tahsis edilmişti. Müzenin holü ile salonlarını birbirinden ayıran kısımlara büyük camekanlı dolaplar yerleştirilmiş olup, bu dolapların içinde antik toprak kaplar sergileniyordu. Sağ salon İslami, sol salon ise Yunan, Roma ve Bizans eserlerine ayrıldı.

Cumhuriyet döneminde müze aynı binada faaliyetini sürdürmeye devam etmiş ve bir müdürlük haline getirilmişti. 1925’ten sonra Bursa Erkek Lisesi’nin bahçesindeki müze binasının boşaltılması gündeme gelmiş, eserlerin bu dönemde metruk bulunan Çelebi Mehmed külliyesinin bir parçası olan Yeşil Medrese’ye taşınmasına karar verilmişti. Bursa müzesi, 1930 yılında Yeşil Medrese’ye taşınmış ve eski müze binası Bursa Erkek Lisesi’nin kimya laboratuvarı haline getirilmişti.

1971 yılında Bursa müzesi için Kültür Park dahilinde yeni bir bina inşa edilmiş, 1972 yılında arkeolojik eserlerin tamamı yeni binaya nakledilmiş ve kurumun ismi Bursa Arkeoloji Müzesi olarak belirlenmiştir. Bursa müzesinin koleksiyonunda yer alan İslami eserler ise Yeşil Medrese binasında bırakılmış ve orada da Türk-İslam Eserleri Müzesi kurulmuştur. Bugün her iki müze de T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın bünyesinde hizmet vermeye devam etmektedir.

Bursa kent merkezinde Osmangazi ilçesi sınırları içerisindeki Kültür Park’ta yer almaktadır. Osmanlı döneminde, henüz Bursa’da bir müze olmadığı yıllarda ele geçen eski eserler Bursa Mekteb-i İdadisi’nin (Bursa Erkek Lisesi) bahçesinde toplanıyordu. Daha sonra 01. 09. 1904 tarihinde okulun bahçesine inşa edilen, bir hol ve iki salondan oluşan küçük bir binada Bursa Müzesi resmi olarak kuruldu. Müzede Eski Anadolu, Mezopotamya ve Yunan-Roma dönemlerine ait heykeller, mimari parçalar, büstler, mezar stelleri ve yazıtların yanında, el yazmaları ve sikkelerden oluşan İslami eserleri de sergileniyordu. Müzenin ilk kataloğu 1908 yılında G. Mendel tarafından hazırlandı. Mendel’in hazırladığı bu kataloğa göre müzede; Yunan, Roma ve Bizans dönemlerine ait 435 eser bulunuyordu. Kepecioğlu ise 1909 yılında müzede kayıtlı 512 eser olduğunu belirtmektedir. Cumhuriyetin ilan edilmesinden sonra müzenin müdürlüğüne atanan Mahmud Çaha Bey, Yeşil Medrese’yi tamir ettirerek 1930 yılında Bursa Müzesi’ni buraya naklettirdi. 1971 yılında Kültür Park içinde yeni bir müze binası inşa edilmiş ve 1972 yılında arkeolojik eserler bu yeni müzeye taşınarak Bursa Arkeoloji Müzesi kuruldu. Bursa Müzesi’ndeki İslami eserler Yeşil Medrese binasında bırakılıp, bu yapı Türk-İslam Eserleri Müzesi olarak adlandırıldı.

Bursa Arkeoloji Müzesi’nde, orta miyosenden Bizans dönemi sonlarına kadar olan sürece tarihlenen ve Bursa çevresinde yapılan kazılarda ve yüzey araştırmalarında ele geçen eserler sergilenmektedir. Müze koleksiyonunda bağış ya da satın alma yoluyla farklı bölgelerden getirilen eserler de bulunmaktadır. Bursa Arkeoloji Müzesi, dört salon ve müze bahçesindeki açık sergi alanından oluşmaktadır. Koleksiyonundaki 60 bin ’den fazla eserle, Türkiye’nin önde gelen müzeleri arasındadır.

Salon I’de orta miyosen döneme tarihlenen Paşalar Fosil Yatağı buluntuları, Paleolitik dönem Şahinkaya Mağarası buluntuları, Ilıpınar ve Aktopraklık Höyüklerinden çıkarılan Neolitik-Kalkolitik dönem malzemelerinin yanında; Anadolu’nun farklı bölgelerinden getirilmiş eserler kronolojik bir düzende sergilenmektedir. Bunlar arasında; Kültepe’de bulunmuş çivi yazılı tabletler, Urartu kapları, Daskyleion’da (Ergili) bulunan Pers dönemi eserleri, Phryg bronz kapları ve fibulaları, Antandros antik kenti nekropol buluntuları yer almaktadır. Bu salonda Aktopraklık Höyüğün bir maketi de bulunmaktadır.

Taş Eserler Salonu olarak da bilinen salon II’de, Miletopolis antik kentinde ve Bursa çevresinde bulunan Helenistik ve Roma dönemlerine ait heykeller, mezar stelleri, ostatekler, lahit parçaları ve frizler sergilenmektedir. Buluntular arasında, Roma dönemine tarihlenen bronz Apollon heykeli ve Athena büstü dikkat çekmektedir. Arkaik dönemden Bizans dönemi sonlarına kadar olan süreçteki küçük buluntuların kronolojik bir sıra ile sergilendiği salon III’te, Antandros ve Miletopolis Antik Kentleri, Ahmetler Nekropolü ve Bursa Tümülüsü buluntuları yer almaktadır. Roma dönemi kandilleri, figürünler, cam eserler, mühürler, madeni eserler, bronz tıp aletleri, Bizans dönemine tarihlenen bronz, gümüş ve pişmiş toprak eserler salondaki diğer buluntulardır. Salon III’ün asma katında ise Bithynia ve Mysia bölgelerinde bulunan ve farklı dönemlere tarihlenen sikkeler kronolojik bir düzen içinde sergilenmektedir.

Araba buluntuları salonu olarak adlandırılan salon IV’te ise 1988 yılında ortaya çıkarılan Üç Pınar Tümülüs’ünün rekonstrüksiyonu bulunmaktadır. Aslına sadık kalınarak ve içindeki buluntularla ayağa kaldırılan bu Tümülüs, Akhamenidler dönemine (MÖ VI. yüzyıl) tarihlendirilmektedir. Tümülüs’te bulunan tekerlek parçaları ve at koşum takımlarından yola çıkarak bir savaş arabası konstrüksiyonu ve Daskyleion’daki Pers satraplık merkezinde bulunan Greko-Pers tarzındaki üç adet mezar steli de bu salonda sergilenmektedir.

Müze bahçesinde Bursa ve çevresinde bulunan mezar stelleri, lahitler, adak levhaları ve farklı dönemlere ait mimari parçalar yer almaktadır. Burada sergilenen mezar stelleri ve adak lehvaları Türkiye’nin en zengin koleksiyonları arasındadır. Bursa Arkeoloji Müzesi, Orta Miyosen, Paleolitik, Neolitik, Kalkolitik, Tunç, Demir Çağları ile Helenistik, Roma ve Bizans dönemlerine ait eserlerin sergilendiği bölgedeki önemli müzelerden biridir.