Barter kelimesi İngilizce kökenli bir kelime olmakla birlikte Türkçe dilinde en yakın karşılığı takas kelimesidir. Türkçe’de takas kelimesine değiş tokuş, trampa ve mübadele gibi eş anlamlı kelimeler vardır. Takas, ticaret yaparken değişim aracı olarak parayı kullanmadan bir malın başka bir mal ile değiştirilmesidir. Bir başka deyişle takas; nakit kullanmadan eşit finansal değere sahip malların değişimi olarak tanımlanabilir.

Barter ticareti insanlık tarihi kadar eskidir. MÖ 700’lü yıllarda Anadolu coğrafyasında Lidyalıların parayı bulmasından önce kullanılan takas sistemi, paranın bulunması ile modern barter sistemi doğmaya başlamıştır. Bilinen en eski barter organizasyonu 1894 yılında kurulan WIR-Genossenschft isimli İsviçre orgaizasyonudur. Türkiye’de ise barter şirketleri 1990’lı yıllardan itibaren faaliyete başlamıştır. Günümüzde barter sistemi küreselleşerek dünya ticaretinde önemli bir hâle gelmiştir. Uluslararası Barter Birliği’ne bağlı işletmelerin üye sayısı ve bu üyelerin işlem hacmi gün geçtikçe artmaktadır. Barter sistemi de takas usulü ticaret sistemine dayanmaktadır.

Zaman içerisinde mal ve hizmet değiş tokuş edilmesinde oluşan değer uyuşmazlıklarını ortadan kaldırmak için barter sistemi üzerinde yapılan çalışmalar sonucunda bu sistem geliştirilerek daha kullanışlı bir sistem haline geldi. Birçok firmanın aynı veya farklı finansal değerdeki mal ve hizmetleri, bir barter sistemi organizasyonunda dolaylı olarak takas edilmesi sonucunda barter kavramı ortaya çıktı. Barter sisteminin oluşması için üç adet unsurun bir araya gelmesi gerekmektedir. Bunlardan birincisi takasa niyetli birden fazla şirket, ikinci unsur bu şirketlerin ürettiği, takasta kullanılabilecek mal veya hizmetler, üçüncü unsur ise barter sistemini organize edecek bir barter şirketidir.

Barter sistemiyle karıştırılmaması gereken bir başka sistem daha vardır. Bu sistem karşılıklı ticaret (countertrade) sistemidir. Barter sistemi, karşılıklı ticaret kavramları birbirleri yerine kullanılmaktadır. Ancak bunlar birbirlerinden farklı kavramlardır. Karşılıklı ticaret sisteminde karşılıklı alışverişte toplam tutarların eşitsizliği, komisyonlar, sigorta giderleri ve iskontolar vb. gibi durumlarda nakit veya kredili bir biçimde ödeme yapılmaktadır. Fakat barter sisteminde nakit kullanmaksızın mal ve hizmetler takas yapılmaktadır.

Barter sisteminin iki taraflı (bilateral) ve çok taraflı (multilateral) olmak üzere iki türü bulunmaktadır. İki taraflı barter sistemi, bir sözleşme kapsamında iki firmanın eşit değerdeki mal ve hizmetlerini takas etmeleridir. İki taraflı barter sisteminde arada bir barter şirketi olmadığından faiz ya da komisyon gibi bir ödeme yükümlülüğü bulunmamaktadır. Örneğin; bir konaklama işletmesi ile televizyon kanalı kendi aralarında iki taraflı barter antlaşması yapabilir. Böylece otel işletmesi televizyon kanalına belirli bir süre konaklama hizmeti sunarken, televizyon kanalı da konaklama işletmesinin reklamını yapabilir. Çok taraflı barter sistemi ise birden fazla firmanın mal ve hizmetlerinin bir barter şirketi organizasyonunda dolaylı olarak takas etmeleridir.

Çok taraflı barter sisteminde firmaların mal ve hizmetlerinin eşit değerde olma şartı aranmaz. Çok taraflı barter sisteminde firmalar havuzdaki diğer firmaların mal ve hizmetlerini de alabildiklerinden daha geniş seçenekleri bulunmaktadır. Çok taraflı barter sisteminde barter şirketi bir ürün havuzu oluşturmakta, üyeler bu havuza borçlanarak mal ve hizmet almakta ve borçlarını kendi mal ve hizmetleri ile havuza ödemektedirler. Dolayısıyla çok taraflı barter sisteminin finansman ve pazarlama avantajları bulunmaktadır. Barter sisteminin likidite artışı sağlamak, düşük maliyetli finansman sağlamak, takas imkânına sahip olmak, atıl kapasiteyi minimize etmek, stoklanamayan arzı ve arz fazlalığını değerlendirebilmek, satın alma giderlerinden tasarruf etmek, rekabet üstünlüğü sağlamak ve ithalat-ihracat kolaylığı sağlamak gibi avantajları bulunmaktadır.

Konaklama işletmelerinde her zaman yüzde 100 doluluk oranını yakalamak pek mümkün değildir. Özellikle düşük turizm sezonlarında konaklama işletmelerinin doluluk oranları oldukça düşük seyreder. Tam kapasite çalışamayan otellerde odaların stoklanabilme imkânı olmadığından dolayı boş kalan her bir oda hizmeti satılamadığı gece kaybolur. Örneğin; 80 odalı bir otelde bir gecede 40 oda satılmışsa, yüzde 50 oranda oda hizmeti stoklanamayıp boşa gidecektir. Barter sistemi sayesinde konaklama işletmeleri bir barter organizasyonu içine girerek ihtiyaç duyduğu mal ve hizmetlerini bu atıl olan oda hizmetleri karşılığında herhangi bir bedel ödemeden satın alabilir.

İyi bir planlama ile konaklama işletmeleri arz fazlası odalarını ihtiyaç duyduğu mal ve hizmetlerin satın alınmasında kullanabilir. Barter sistemi konaklama işletmelerine yeni pazar alanlarının açılması, yeni müşteriler kazanma, doluluk oranının artması, ek satışların yapılması gibi avantajlar sağlayabilir. Konaklama işletmeleri sadece konaklama hizmetini değil aynı zamanda toplantı, yiyecek- içecek, banket, havuz, sauna, eğlence vb. diğer hizmetlerini de barter sisteminde bir takas ürünü olarak kullanabilir. Konaklama işletmeleri, satışları yanı sıra nakit ödemeden ihtiyaçlarını barter sisteminden alarak sıfır faizli finansman sağlayabilir.

Konaklama işletmeleri çeşitli teknolojik donanım ve yazılım ürünlerini, inşaat malzemeleri, mobilya, mimari proje, iş kıyafetleri, reklam hizmetleri, matbaa hizmetleri, sigorta hizmetleri, temizlik malzemeleri alımı, mutfak malzemeleri alımı, tefrişat hizmetleri, gıda malzemeleri alımı gibi birçok hizmetten barter sistemi sayesinde arz fazlasını kullanarak faydalanabilir. Ayrıca temizlik hizmetleri, güvenlik hizmetleri gibi dış kaynak kullanımı yoluyla sunduğu hizmetlerin bedelini de barter sistemi ile karşılayabilir. Konaklama işletmeleri birçok hizmeti nakit ödeme yapmadan alarak likidite oranını yüksek tutabilir. Bu durum konaklama işletmesinin kredibilitesinin yüksek olmasını da sağlayacaktır. Ayrıca likidite düzeyi yüksek olan işletmenin nakit akışları düzelir, yeni yatırımlar ve Ar-Ge için bütçe ayırabilir.

Barter sistemine üye olan her işletmenin ürünleri, barter pazarlama sistemi içine girerek barter şirketinin internet sayfasında ve diğer yayın organlarında ücretsiz olarak yayınlanması sonucunda üye işletmelere tanıtımları yapılmaktadır. Ayrıca Barter şirketi brokerları, üye işletmeler için yurtiçi ve yurtdışı piyasa koşullarına uygun arz ve taleplerde bulunmalarına yardımcı olurlar.

Konaklama işletmeleri barter sistemi vasıtasıyla yaptığı ek oda satışlarını gerçek piyasa fiyatı üzerinden yaparlar ve bu satışlar için reklam, personel ve iletişim gibi ek bir maliyete katlanmazlar. Bu sistemde konaklama işletmelerinin tüm alacakları barter şirketi güvencesi altında olduğundan enflasyonist ortamlarda zaman kaybı yaşamadan ve sıfır riskle tahsilat gerçekleştirilir. Barter sistemi kriz ve daralma dönemlerinde hem ülkeler hem de işletmeler tarafından daha çok tercih edilen bir ticaret şeklidir.