Antep İşi Nakışı
Doğal ve Kültürel Miras Hediyelik El Sanatı
-
2024
Kültür, bir topluluğun yaşam tarzı, inançları, sanatı, gelenekler, görenekleri ve tüm değerleri gibi birçok unsuru içeren geniş bir kavramdır. Bu unsurlar, bir topluluğun ortak kimlik ve anlayış geliştirmesine katkıda bulunur. Kültür; dil, giyim kuşam, yemek, mimari, müzik, edebiyat, dans, dini inançlar gibi pek çok yönü kapsar. Her toplumun kendine özgü kültürü vardır. Kültür, insanların birbiriyle ve çevreleriyle etkileşimde bulundukları karmaşık bir olgudur.
Kültür ve sanat ise birbirinden ayrılmayan birbirini etkileyen önemli kavramlardır. Kültür, bir topluluğun bütün yaşam biçimini kapsar. Sanat ise bu kültürün yaratıcı ifadesidir. Sanat, resim, müzik, edebiyat, tiyatro, dans gibi çeşitli alanlarda kendini gösterir. Sanat, kültürün duygusal, estetik ve düşünsel boyutlarını yansıtarak toplumun değerlerini ve kimliğini güçlendirir. Aynı zamanda sanat, toplumu eleştirel düşünmeye teşvik ederken sosyal değişimlere de katkıda bulunur. Kültür ve sanatın bir araya gelmesi toplumun derinliğini ve çeşitliliğini daha iyi anlamamıza olanak sağlar. Sanat, kültürü zenginleştirir ve insanların duygusal, estetik ve entelektüel düzeyde birbirine bağlanmalarını sağlar. Bu bağlamda geleneksel el sanatlarından birisi olan Gaziantep’in yöresel Antep işi nakışı kültür ve sanatın bir arada buluştuğu noktadır.
Antep işi nakışı usta-çırak ilişkisi içerisinde ustasının öğrencisine öğrettiği ve onu yetiştirdiği modeli ifade eder. Bu ilişki bilgi ve sanatın nesilden nesle aktarılmasını temsil ederken sadece bilgi aktarımını değil aynı zamanda duygusal ve manevi bir bağın da kurulduğu öğrenme sürecini içerir. Bu ilişkide usta, çırağına sadece el becerisini değil aynı zamanda hayatın anlamını, yörenin ahlaki değerlerini ve insan ilişkilerini öğretir. Çırak, ustasından öğrendiği ile onun yolundan gitmeye çalışır ve kendini geliştirir. Çıraklık aşaması kişinin yeteneğine göre değişiklik gösterir. Bu süre bir ay, bir sene, üç sene arasında daha kısa veya daha uzun sürebilir. Bu el emeği ürünlerin icracısı kadınlar olup kültürel birikimin aktarımını sağlamada öncüdür.
Gaziantep tarihi İpek Yolu üzerinde bulunur. Bu sebep ile geçmişte birçok topluma ev sahipliği yaptığı için farklı kültürlerden etkilenmiştir. Malzeme olarak yöreye özgü olan kutnu kumaşı üzerine yapılmakta olup ibrişim iplik, ipek iplik ve endüstriyel iplikler kullanılır. Antep işi nakışı için özel olarak tasarlanan kergah üzerinde alttan ve üstten ipliklerin ilmek atılmasıyla işlenen bir el sanatıdır. Kullanım yerleri; tablo, tepsi, ayakkabı, çanta, oda takımı, mendil, kıyafet üzerine işlemeler, fular, şal, masa örtüsü, bardak altlığı, seccade, para kesesi, sabun kesesi, altın kesesi, perde gibi birçok alanda kullanım alanları mevcuttur. Gaziantep’ in kültürel sanat kimliğini yansıtarak geçmişten günümüze taşınırken geleneksel sanat mirasını yaşatmayı amaçlar. Modelleri arasında faytonlu takım, Kerem ile Aslı, Ferhat ile Şirin, Romeo ve Juliet, ciğerdeldi, Çin iğnesi modeli, meyveli, Bartın işi, Rus işi, bebekli, sonsuzluk, dans eden kızlar, şapkalı kız yer almaktadır. Modellerin üzerine işlenen motif olarak hayal edilen her şeyin çizimi yapılmakla birlikte melek, meyve çeşitleri, çiçek çeşitleri vs. gibi şekiller ile küçük dokunuşlar yapılır. Toplumun kimliğini yansıtan Antep işi nakışı kültürü canlı bir şekilde yaşatmaktadır.
Ağustos 2023 tarihi ile Antep işi el sanatı ürünleri UNESCO yolundadır. UNESCO Kültürel Miras Listesi’ne girmesi için Gaziantep ve Ankara arasında çalışmalar yürütülmektedir. El emeği göz nuru bu ürünler Gaziantep’in kültürel sanat kimliğine önemli bir katkı sağlarken gelenekleri ve değerleri yansıtarak yörenin kültürel dokusunu zenginleştirir.