Ankara Rahmi M. Koç Müzesi

Kervansaray ve Han Han

(Ankara, 2005 - )

Maddeye katkıda bulunan yazarlar:
Yazar: Beyza HATIRNAZ (2019) (Madde metni için tıklayınız)
Yazar: Mine SOFUOĞLU (2019) (Madde metni için tıklayınız)
1 / 2

Ankara’nın ilk sanayi müzesidir (2005) ve tarihi Çengelhan ile Safranhan olmak üzere iki ana bölümden oluşmaktadır. Safranhan, 2012 yılından itibaren Rahmi M. Koç Müzecilik ve Kültür Vakfı himayesindedir ve restoran olarak kullanılmaktadır. Asıl müze kısmı olan Çengelhan ise, Kanuni Sultan Süleyman döneminde, Mihrimah Sultan’ın eşi Rüstem Paşa tarafından 1522-1523 yıllarında yaptırılmıştır. Dönemin en büyük dört hanından biri olan yapı, Hanlar bölgesi içerisinde özgünlüğünü koruyabilmeyi sağlamış nadir yapılardandır.

Kareye yakın dikdörtgen planlı mimari yapısıyla klasik Osmanlı kent içi hanlarının güzel bir örneğini oluşturan Çengelhan’ın ortasında üstü açık bir avlu vardır. Tarih boyunca konaklama, alış-veriş amaçlı kullanılmış; XVI. ve XVII. yüzyıllarda Ankara’nın uluslararası ticaret merkezine dönüştüğü dönemlerde de hizmetlerine devam etmiştir. XX. yüzyılın sonlarında terk edilen yapı, öncesinde tabakhane ve yün deposu olarak kullanılmıştır.

Koç Holding’in kurucusu Vehbi Koç’un iş yaşamına başladığı yıllarda sahip olduğu dükkânın da Çengelhan içerisinde yer alması hanın özelliğini arttıran diğer bir önemli unsurdur. Bu özelliği nedeniyle Rahmi M. Koç Müzecilik ve Kültür Vakfı tarafından, Başbakanlık Vakıflar Genel Müdürlüğü, Ankara Vakıflar Bölge Müdürlüğü’nden kiralanmış, restorasyon çalışmalarına ise Çengelhan Otelcilik Turizm, Organizasyon, İnşaat ve Restorasyon A.Ş. tarafından 2003 yılında başlanmıştır. 2005 yılına kadar süren restorasyon çalışmasında han, aslına sadık kalınarak sağlamlaştırılmış ve avlu gibi hassas alanlar cam tavanlarla korumaya alınmıştır. Çengelhan, Rahmi M. Koç Müzecilik ve Kültür Vakfı’na bağlı bir müze olarak ziyarete açılmıştır (2005).

Müzede ulaşım, sanayi ve iletişim tarihine yönelik objeler sergilenmektedir. Müze; 32 odada denizcilikten karayolu taşımacılığına, havacılıktan tıp alanına kadar pek çok sanayi koluyla birlikte farklı dönemlere tarım aletleri, dikiş nakış makineleri, maket oyuncaklar, maket evler, eski bilimsel araç gereçler, esnaf dükkân modellemeleri, traktörler, daktilolar ve bilgisayarlardan oluşan oldukça zengin bir koleksiyona ev sahipliği yapmaktadır.

Konumunun ve tarihinin de etkisiyle oldukça otantik bir havası olan müzenin otantizmi, sunulan objeler ve sunuş biçimleriyle desteklenmektedir. Asma katta Koç Ailesine ait farklı ebatlarda uçak, tekne ve sandal modelleri sergilenmektedir. Giriş katta; farklı ebatlarda lokomotif modelleri, eski dönemlerde kullanılan ahşap oyuncaklar, porselen bebekler, bisikletler, çocuk ve bebek kıyafetleri, tüm ayrıntılarıyla hazırlanmış farklı konsept ve odalara ait bebek evleri sergilenmektedir. Aynı katta yine tüm ayrıntılar düşünülerek hazırlanmış esnaf heykelleriyle sergilenen şapkacı, bakırcı, marangozhane, ayakkabıcı, tiftikçi gibi dükkanlar ve bu dükkanların tabela modellerinden oluşan Esnaf Sokağı bulunmaktadır. Bodrum katında ise tıp, eczacılık, tarım gibi alanlara yönelik geçmişte kullanılan alet modelleri sergilenmektedir. Genel itibariyle ulaşım, sanayi ve iletişim tarihine yönelik objeler içermekle birlikte müzenin Ankara ve Mustafa Kemal Atatürk’le ilgili kısımları da mevcuttur. Atatürk Bölümünde Mustafa Kemal Atatürk’e ait kişisel eşyalarla yine Atatürk’ün kapak olduğu Time dergisi sergilenmektedir. Oldukça zengin bir içeriğe sahip otantik bir yapısı bulunan müze pazartesi hariç her gün hizmet vermektedir.

Yararlanılan Kaynaklar

https://www.kulturportali.gov.tr/turkiye/ankara/gezilecekyer/cengel-han-rahm-m-koc-muzes, (Erişim tarihi: 10. 11. 2019); http://www.rmk-museum.org.tr/ankara/hakkimizda/binalarimizin-tarihcesi, (Erişim tarihi: 10. 11. 2019); https://kvmgm.ktb.gov.tr/TR-44015/cengelhan-rahmi-koc-muzesi.html, (Erişim tarihi: 10. 11. 2019); 28. 11. 2019 tarihinde Müze’ye yapılan gezinin notları.

2 / 2

2005 yılında Ankara’nın ilk ve Türkiye’nin ikinci sanayi müzesi olarak ziyarete açılan Ankara Rahmi M. Koç Müzesi Ankara Kalesi ana giriş kapısının hemen karşısında yer almaktadır. Müze, Çengelhan ve Safranhan olmak üzere iki ana bölümden oluşmaktadır.

Çengelhan: Kanunî Sultan Süleyman döneminde1522–1523 yıllarında yaptırılmıştır. Hanın Mihrimah Sultan'ın eşi Damat Rüstem Paşa'nın vakfına bağlı olduğu bilinmektedir. Beş yüz yıla yakın bir süre önce inşa edilmesine rağmen günümüze kadar ayakta kalabilen Çengelhan, Ankara'nın hanlar bölgesinde özgünlüğünü bugüne kadar koruyabilen ender yapılardandır. Han, Ankara Kalesi'nin ana giriş kapısının karşısında, eskiden At Pazarı olarak anılan mevkide, bedestenlerin yakınında konumlanmıştır.

Dönemin en büyük dört hanından biri olan Çengelhan, çok sayıda oda ve 'develik' kısmı ile hizmet vermiştir. Han, XX. yüzyılın sonlarında terk edilmeden önce, tiftik, yapağı ve ham deri toptan satışlarının yapıldığı bir tabakhane ve yün deposu olarak kullanılmıştır. Kareye yakın dikdörtgen planlı mimari yapısıyla klasik Osmanlı kent içi hanlarının güzel bir örneğini oluşturan Çengelhan'ın ortasında üstü açık bir avlu vardır. Etrafı tonoz örtülü revakla çevrili avlunun ortasındaki tek katlı dikdörtgen yapı, Koç Holding'in kurucusu Vehbi Koç'un iş yaşantısına başladığı yıllarda kullandığı bir dükkâna da ev sahipliği yapmıştır.

Çengelhan, T.C. Başbakanlık Vakıflar Genel Müdürlüğü, Ankara Vakıflar Bölge Müdürlüğü'nden kiralanmış, restorasyon çalışmalarına, Çengelhan Otelcilik Turizm, Organizasyon, İnşaat ve Restorasyon A.Ş. tarafından 2003 yılında başlanmıştır. 2005 yılına kadar süren restorasyon çalışmasında han, aslına sadık kalınarak sağlamlaştırılmış, avlunun üzeri cam ile kapatılarak koruma altına alınmıştır. Çengelhan, Nisan 2005'te ziyarete açılmıştır.

Safranhan: Safranhan’ın 1511 yılında yaptırıldığı ve tipik bir Anadolu kervansarayı olarak kullanıldığı bilinmektedir. Ankara’da sof ticaretinin bitmesinden sonra önemini yitiren Safranhan Osmanlı Devleti’nin son dönemleri ve Cumhuriyet’in ilk yıllarında cezaevi olarak kullanıldı. Sonraki yıllarda ise genellikle depo olarak işlev gören han, 2012 yılında Rahmi M. Koç Müzecilik ve Kültür Vakfı tarafından satın alınmış aynı yıl restorasyon çalışmalarına başlandı. 2016 yılına kadar süren restorasyon çalışmalarında han aslına sadık kalınarak restore edilmiş, Ankara Rahmi M. Koç Müzesi'nin uzantısı olarak ziyarete açıldı.

Müzede denizcilikten karayolu taşımacılığına, havacılıktan tıbba, oyuncaklardan iletişime kadar uzanan pek çok sanayi kolunun geçmişini gözler önüne seren pek çok obje bulunmaktadır. Koleksiyon küçük modellerden, buhar motorlarına ve klasik otomobillere kadar uzanan zengin bir çeşitlilik içerisindedir.  Müzede toplam 10.000’in üzerinde obje sergilenmektedir.

Yararlanılan Kaynaklar

http://www.rmk-museum.org.tr/ankara/ana-sayfa?city=ankara, (Erişim tarihi: 2019).