Samsun’un Alaçam ilçesinde kurulmuş olan bir müzedir. Alaçam Mübadele Müzesi’nin binası ilk olarak XIX. yüzyılda mektep olarak hizmet vermek amaçlı yapıldı. Daha sonraki yıllarda farklı amaçlarla aynı şekilde kamu binası olarak faaliyet gösterdi. 2010 yılında müze Samsun İl Özel İdaresi tarafından yeniden düzenlendi. 18. 09. 2012 tarihinde da resmi olarak ziyarete açıldı. Alaçam Mübadele Müzesi, etnografik eserlerin sergilendiği tematik bir müze olma özelliği göstermektedir. Müzenin en önemli özelliği Türkiye’deki ilk mübadele müze olma özelliğidir.

Müze zemin üzeri tek katlıdır. Müze giriş katında, idari bölüm, dökümantasyon, tuvalet ve depo gibi bölümler bulunmaktadır. Dokümantasyon bölümünde, mübadele ve ilçe tarihine ait yayınlar ve mübadele dönemine ait fotoğraflardan oluşan fotoğraf albümleri bulunmaktadır.

İkinci katta, eserlerin düzenlenmesinin yapıldığı bölümdür. Düzenleme bölümü, 30. 01. 1923 tarihinde Lozan Antlaşması'nda yer alan ek protokol ve Mustafa Kemal Atatürk’ün “Mübadiller Kaybedilmiş Toprakların Aziz Hatıralarıdır" sözü ile ziyaretçilerin gezileinin başlangıç kısmına eşlik etmektedir.

Müze vitrinlerinde mübadile dönenminde kadınların özel günlerde kullandıkları elbiseler, (bindallı, gelinlik, üç etek, cepken, şalvar, gelin başörtüsü gibi) günlük kıyafetler ve erkek kıyafetleride sergilenmektedir. Müzede vitrinlerinde yer alan kıyafetler , çevreler, kuşaklar, peşgirler genellikle çeyiz olarak kullanılmış eserlerdir. Bu yüzden kıyafetler özel el işleme teknikleriyle (zincir, tel kırma, tel sarma) yoğun olarak işlenmiştir. Müzede mübadil kültürünü yansıtan çevreler, kıl ve keten dokuma eserler, sandıklar, mesleki aletler ve mutfak eşyaları da sergilenmektedir. Vtirinlerde mübadele yıllarına ait belge niteliği taşıyan önemli fotoğraflar ve belgeler de sergilenmektedir. Bunlar mübadillerin göç esnasında ve gemilere taşınırken çekilen fotoğrafları, mübadillere verilen yol belgeleri (pasaport) ve kurtuluş savaşına ait bazı belgeler şeklindedir. Ayrıca birinci kuşak mübadillerden hayatta olanlarının müzeye bağışlamış olduğu bireysel kullanım eşyaları da sergilenmektedir. Müzede bulunan eşyalar, belgeler ve diğer ürünler yaklaşık bir asırlık geçmişe sahiptir.