Günlük yaşamımızda acenta kelimesi sık sık karşımıza çıkmaktadır. Acenta, ticari bir işletmeyi ilgilendiren konularda aracılık etmeyi ve o işletme adına sözleşme ile belirlenen işleri yapmayı meslek edinmiş kimse ya da kuruluş olarak tanımlanabilir. Türk Dil Kurumu kelimenin dilimize (ace’nte), İtalyanca agente şeklinde dilimize yerleştiği bilgisine yer vermektedir. Acenta kelimesi ile ilgili olarak Türk Dil Kurumu şu bilgilere yer vermektedir:

1. İsim: Bir kuruluşun yaptığı işi onun adına kazanç karşılığında yürüten daha küçük kuruluş:

“İtalya’da büyük bir şirketin acentesiyim ben.” - Reşat Enis

2. isim: Bu kuruluşun veya şubelerinin başında bulunan kimse.

3. isim: Banka şubesi.

4. isim: Vapur ortaklığı.

5. isim: ticaret Bir kuruluşa bağlı olmaksızın sözleşmeye dayanarak belirli bir yer ve bölge içinde sürekli olarak ticarethane veya işletmeyi ilgilendiren işlerde aracılık eden, bunları o işletme adına yapan kimse.

Kelime dilimize yabancı dillerden yerleştiğine göre; İngilizce agency veya agent olarak geçmektedir. İkisi de doğrudur. Ne demek istendiğine bağlıdır. Agent, kişidir. Agency ise, bir seyahat acentası, bir işletme/ofistir. Yani İngilizce’de agent, agencyde çalışan kişidir. Diğer dillerde İtalyanca agente, Fransızca agent ve yine birçok dilde agent olarak geçmektedir.

Acentalık, Türkiye’de eskiden beri uygulanmasına karşın, bir müessese olarak ilk kez 1956 yılında yürürlüğe giren 6762 sayılı Türk Ticaret Kanunu’nda düzenlendi. Günümüzde de yürürlükte olan 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu‘nun TTK) 102/1 maddesinde yer alan “Ticari temsilci, ticari vekil, satış memuru veya işletmenin çalışanı gibi işletmeye bağlı bir hukuki konuma sahip olmaksızın, bir sözleşmeye dayanarak, belirli bir yer veya bölge içinde sürekli olarak ticari bir işletmeyi ilgilendiren sözleşmelerde aracılık etmeyi veya bunları o tacir adına yapmayı meslek edinen kimseye acente denir.” hükmü ile acente tanımına yer verildiği görülmektedir. Gerek gerçek kişiler gerekse de tüzel kişiler TTK anlamında acente olabilir.

Türk Ticaret Kanunu’nun 105. maddesinde yine kelimeden acente olarak bahsedilmekte ve “Acente, aracılıkta bulunduğu veya yaptığı sözleşmelerle ilgili her türlü ihtar, ihbar ve protesto gibi hakkı koruyan beyanları müvekkili adına yapmaya ve bunları kabule yetkilidir” denilmektedir.

Kelimenin doğru yazılışı acente olsa da gündelik hayatta acenta kelimesinin sıklıkla kullanıldığı görülmektedir. Bu kavram karmaşası, turizm sektöründe 1955 yılında kurulan Türkiye Seyahat ve Turizm Acentaları Cemiyeti (TÜZTAC) ile gündeme geldi.

Yakın tarihli resmi kaynaklarda ise kavramın doğru yazılışı olan acente ibaresine yer verildiği görülmektedir. Nitekim Resmî Gazete’de 22.04.2014 tarihinde yayınlanan 28980 no’lu tebligata göre Sigorta Acentecileri Yönetmeliği’nde tekrar kelimeye acente ve acentelik olarak rastlamaktayız. Resmî Gazete’de 05.03.2012 tarihinde Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı tarafından yayınlanan 28224 numaralı Gemi Acenteleri Yönetmeliği’nde de kelimeye acente olarak rastlanılmaktadır. Buna, gemi acenteliği, sigorta acenteliği, PTT acenteliği gibi daha birçok örnek verilebilir.

Acente’den türemiş acentelik’ten başka konu turizm olduğunda acenta ve acentacılık kelimeleri de karşımıza çıkmaktadır. Bu da hemen akla doğru kelime “acente” mi? yoksa “acenta” mı? sorularını getirmektedir.

Bununla beraber konumuz olan turizm ile ilgili olarak tüm seyahat acentalarının bağlı olduğu kuruluş TÜRSAB olup, açılımı Türkiye Seyahat Acentaları Birliği’dir. Neden TÜRSAB, söz konusu olduğunda acente yerine acenta kelimesi kullanmaktadır? Bu konuya girmeden önce Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından Resmî Gazete’de 05.10.2007 tarihinde 26664 sayıyla yayınlanan 1618 sayılı Seyahat Acentaları Yönetmeliği’nin birinci bölümünde “Yönetmeliğin amacı; seyahat acentalarına ilişkin seyahat acentalarının ve şubelerinin kuruluş ve çalışma esaslarını, hizmetlerinin kapsamını ve niteliklerini, seyahat acentası sahibinin, personelinin ve işyerinin niteliklerini, teminatlarını, kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları tarafından hazırlanan tanıtım amaçlı yazılı veya görsel materyali, turist taşıma araçlarının, transfer elemanlarının ve transfer araçlarının niteliklerine ilişkin usul ve esasları düzenlemektir.” denilmektedir. Bu yönetmelikte acente yerine acenta ifadesi bilinçli olarak kullanılmaktadır.

Bu ifadelerden anlaşılacağı üzere T.C Kültür ve Turizm Bakanlığı turizm ve seyahat işletmeleri konusunu diğer sektörlerden ayrı tutmuş ve acente ve acentelik kelimeleri yerine acenta ve acentacılık kelimelerini daha uygun telakki etmiş ve bu şekilde adlandırmaktadır. Bu ayrıcalık yukarıda da değinildiği gibi sadece seyahat işletmeleri için kullanılmış ve acente ve seyahat acenteleri yerine seyahat acentası ve seyahat acentacılığı ifadeleri günlük hayatımıza yerleşmiştir.