Yörük Köyü
Yerleşim Merkezi / Destinasyon Doğal ve Kültürel Miras Sit Alanı Kırsal Destinasyon Kültürel Miras Destinasyonu Ekoturizm Alanı
-
2024
Karabük’ün Safranbolu ilçesine 11 kilometre uzaklıkta bulunan Yörük Köyü, adeta Safranbolu’nun minyatür bir yansıması gibidir. Köyün adını aldığı ‘yörük’ kelimesi, yürümek fiilinden türemiş, Cengizhan yasalarında vergi ödeyen, sefere katılan ve konar-göçerlik hakkındaki kararlarını tamamen han veya hükümdarın verdiği askerler anlamında kullanılmıştır. Doğuştan asker olarak yetiştirilen Yörükler, Türk kültürü ve geleneğinin korunmasında önemli rol oynayarak, günümüze kadar yaşatılmasını sağlamışlardır.
XIV. yüzyılın sonlarında Osmanlı Devleti'nin uyguladığı iskân politikası sonucu, göçebe Türk boyları Safranbolu yöresine yerleştirilmeye başlanmış, XVI. yüzyıla gelindiğinde ise bölge, göçerler için bir kaza haline gelmiştir. Yörük kazası, Safranbolu’nun XIX. yüzyılında sancak statüsü almasıyla birlikte bu sancağa bağlanmıştır. 1870’li yıllarda Yörük kazasının statüsü değiştirilmiş, bu kazanın merkezi ise günümüzdeki Yörük Köyü’nü oluşturmuştur. Yörük Köyü’nün kurucuları ise Horasan’dan gelen Karakeçili aşiretine mensup Yörüklerdir.
Geçmişte Bektaşi kültürünün hâkim olduğu Yörük Köyü'nde, Cumhuriyet Dönemi sonrasında yerli halkın yaşamında Bektaşiliğin etkisi kalmamasına rağmen, Bektaşi ailelerin evleri bugüne kadar zarar görmeden korunmuştur. Osmanlı mimarisini yansıtan evleri, kendine özgü kültür ve değerleriyle Yörük Köyü, Safranbolu’nun aksine daha düz bir arazi üzerinde kurulmuştur. Yörük Köyü, Osmanlı dönemi klasik ev mimarisinin birçok örneğini içinde barındırır ve kent tarzı evlerinde kırsal bir yaşam biçimi ön plandadır. Yörüklüler, evlerini Anadolu köylerindeki tipik ev yerleşimi yerine ana cadde boyunca bitişik nizam olarak inşa etmişlerdir. Bitişik nizam yapılar köy meydanına çıkan sokaklarda dahi düzenli bir şekilde uzanmaktadır. Konutlar iki katlı olarak inşa edilmiş olup, zemin katlar taş üzerine, üst katları ise ahşap çatkı yöntemi kullanılarak yapılmıştır. Evlerin tümünün kendilerine ait bahçeleri vardır. Zemin katta bulunan odalar mahremiyet açısından sokağa kapalı şekilde planlanmıştır. Ev halkının günlük yaşamını geçirdiği odalar ise üst kattadır. Bazı evlerde ise kışın daha kolay ısıtılabilmesi için diğer katlardan daha alçak bir tavana sahip orta katlar bulunmaktadır. Köyün “Deftergil Evi” olarak bilinen bir konutunda, tavandan açılan aralık sayesinde bir odanın tepeden aydınlatılması sağlanmıştır. Bu örnek, Yörüklerin konutlarını inşa ederken göçebe dönemde kullanılan çadırlardan ilham aldıklarını göstermektedir. Yörük Köyü konutları, geniş yapıları ve konağa özgü özellikleriyle tipik Osmanlı köy yerleşimlerinden ayılmaktadır.
Yaklaşık 144 konuttan oluşan Yörük Köyü'nde, cami, çeşme, konut, çamaşırhane vd. yapılardan oluşan toplamda 93 tescilli eser koruma altına alınmıştır. Çamaşırhanenin ortasında yer alan 250 yıllık büyük taş, Bektaşi kültürünü temsil eden 12 köşeli bir tasarıma sahiptir. Yörük Köyü, gerçek bir Türkmen köyü olduğu ve tarihi yapıları ile Osmanlı mimarisinin önemli örneklerini barındırdığı için 1997 yılında Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından koruma altına alınarak sit alanı ilan edilmiştir.
Referanslar
Arat, A. (2019). Safranbolu Yörük Köyü Geleneksel Konutlarında Ahşap Doğramalar Üzerine Bir Araştırma. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Bursa: Bursa Uludağ Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü; Demirarslan D. (2011). Eski Bir Bektaşi Yerleşimi: Yörük Köyü’nde Evler ve Odanın Oluşumu, Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, (58): 69-88; Dönmez, Y., Gökyer, E. ve Aşkın, F. K. (2015). R'WOT Analizi ile Safranbolu Yörük Köyü ve Yakın Çevresinin Ekoturizm Potansiyelinin Değerlendirilmesi, Karabük Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (5): 70-83; Kara, T. (2003). Yörükler, I. Ulusal Tarih İçinde Safranbolu Sempozyumu 4-6 Mayıs 1999 Bildiriler Kitabı, Ankara: Türk Tarih Kurumu; Safranbolu Belediyesi. (2020). Yörük Köy, https://www.safranbolu.bel.tr/safranbolu-turizm/yoruk-koyu, (Erişim tarihi: 16.02.2024); Safranbolu Turizm Danışma Bürosu. (2024). Yörük Köyü, https://safranboluturizmdanismaburosu.ktb.gov.tr/TR-156249/yoruk-koyu.html, (Erişim tarihi: 16.02.2024).
Türkiye Kültür Portalı. (2021). Yörük Köyü – Karabük, https://www.kulturportali.gov.tr/turkiye/karabuk/gezilecekyer/yoruk-koyu. (Erişim tarihi: 16.02.2024).