Bireylerdeki tatil anlayışında yaşanan değişimlerle birlikte giderek, yeni yerler ve kültürleri keşfetme, farklı turizm türlerine katılma ve etkileşimli deneyimler elde etme isteği, turizm talebinde birtakım değişimlere neden oldu. Bu değişimle birlikte, antik yerleşim yerleri ve yapıları ile müzeleri gezmekle sınırlı olan geleneksel kültürel turizm anlayışı evrilmektedir.  Öyle ki özellikle 2000’li yıllardan itibaren deneyim ve paylaşım ekonomisinin bir uzantısı olarak pasif ziyaretten aktif yaşama katılımın ve yaratıcılığın ön plana çıktığı, tüketicilerin de “üre-tüketici” olarak üretim faaliyetinin içinde yer aldığı kültürel turizm faaliyetleri, yoğunluk göstermeye başlamıştır. Bu yeni yaklaşımla, yaratıcı turizm, turizm kavramını genişletmekte, somut kültürel miraslara odaklı turizm anlayışından, çağdaş yaratıcılık, yenilik ve soyut içerikli bir anlayışın oluşmasını sağlamaktadır.

Yaratıcı turizm kavramı ilk kez Richards ve Raymond tarafından 2000 yılında kullanılmıştır. Kavram, genellikle kültürel turizmin bir parçası olarak ele alınsa da hedef kitle, sürdürülebilirlik, kaynak bileşeni gibi unsurlar açısından birbirinden farklılaşmaktadır. Buna ilaveten yaratıcı turizmin kapsamının genişliği anlaşıldıkça, yeni bir turizm türü olduğuna yönelik görüşler artmaktadır. Yaratıcı turizm kapsamı içerisine değerlendirilen söz konusu faaliyetler arasında; yerel halkın kültürüyle ilgili kurslar (ebru, çömlek yapımı, dil kursları, meditasyon veya halı dokuma gibi), müzik veya Film festivalleri (Roskilde Festivali, NOS Alive Festivali, Glastonbury Festivali, Coachella Festivali, Cannes Film Festivali), kongreler, dizi veya film çekilen setler gösterilebilir. Örneğin; Yeni Zelanda’nın Wellington şehrine, orada çekilen Hobit” Filmi sayesinde çok sayıda turist gitmektedir. Dünyada bu gibi faaliyetleri desteklemek amacıyla UNESCO’nun yaratıcı şehirlerle ilgili yaptığı önemli bir çalışma vardır. UNESCO, yaratıcı şehirler ağı oluşturmak için 2004 yılında bir uygulama başlatarak, 2019 yılı itibariyle dünya genelinde, 72 ülkeden 180 şehir yedi farklı kategoride yaratıcı şehir ağına dâhil edildi.

Dünyada olduğu gibi Türkiye’de de “yaratıcı endüstri, yaratıcı şehir, yaratıcı girişimci” gibi kavramların farkındalığı giderek artmaktadır. Nitekim 2010 yılında gerçekleştirilen “21. Yüzyılda Yaratıcı Endüstriler ve Şehirler” sempozyumunda söz konusu bu kavramlarla ilgili pek çok konu gündeme getirilmiştir. Kültür ve Turizm Bakanlığı da 2016 yılında “Yaratıcı Avrupa” programına dahil oldu ancak bir süre sonra ayrıldı. 2019 yılı itibariyle İstanbul, tasarım alanında; Kütahya, el ve halk sanatları alanında; Hatay ve Gaziantep de Gastronomi alanında UNESCO’nun yaratıcı şehirler ağına dahil edildi. Bununla birlikte Türkiye’de Cappadox, Zeytinli Rock Festivali, İstanbul Film Festivali ve Antalya Film Festivali gibi sanat, müzik, gastronomi ve açık hava etkinliklerini içeren söz konusu bu gibi etkinlikler giderek uluslararası bilinilirliği artan ve yaratıcı turizm faaliyetleri kapsamında değerlendirilen etkinlikler arasında gösterilmektedir.

Yapılan araştırmalara göre, kültürel faaliyetlere katılan ziyaretçilerin üçte ikisi, yeni şeyler öğrenme isteğinde olmaktadırlar. Dolayısıyla yaratıcı turizm faaliyetlerine olan potansiyel talep oldukça yüksektir. Buna ilaveten, giderek kitle turizmine yönelik talebin azalarak, bireysel istek ve ihtiyaçlara yönelik taleplerin artması da yaratıcı turizm faaliyetlerine olan ilgiyi artıracağına işaret etmektedir. Yaratıcı turist olarak adlandırılan söz konusu bu kitlenin, gittikleri destinasyonlarda; el sanatları, tasarım, gastronomi, sağlık, dil, manevi, doğa veya spor gibi alanlarda yerel beceriler elde etme, uzmanlık alanları ve geleneklerden yararlanmaya yönelik istekleri olduğu ifade edilmektedir.

Yaratıcı turizm, ülkelere turizm sektörünün gelişimi anlamında büyük bir potansiyel sunmaktadır. Nitekim yaratıcı turizmde hedef kitleye sunulan ürün, sosyo-kültürel unsurlar ve yaratıcılığa bağlı çekiciliklerdir. Bu durum, turizm gelişiminin önündeki en büyük engellerden olan mekâna bağlılığı ortadan kaldırarak, turizm sektörüne hareket yeteneği kazandırmaktadır.  Bununla birlikte, yaratıcı turizmin geliştirilmesi, yaratıcı iç sermayeye bağlı olduğundan, turizm gelişimi açısından ülkelerin dış sermayeye olan bağlılığını azaltmaktadır. Sürdürülebilirlik açısından değerlendirildiğinde de yaratıcı turizm,  somut kültürel miras turizmine göre gelecek nesillere aktarılması daha maliyetsiz, kolay ve olası olarak görülmektedir.

Turistlerin gittikleri destinasyonlarda yerel halkla ve onların kültürleriyle ilişkili olan aktivitelere aktif katılmaları suretiyle yaratıcılık potansiyellerini ve becerilerini geliştirmelerine olanak tanıyan, otantik deneyimler sunan bir turizm türüdür. Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Örgütü’ne bağlı Yaratıcı Şehirler Ağı ise yaratıcı turizmi, turistlerin destinasyona özgü sanatsal, kültürel ve diğer aktivitelere aktif öğrenme amacı ile katılmalarını ve yerel halkla etkileşime geçmelerini sağlayan ve turistlere otantik bir deneyim sunan turizm türü olarak tanımlamaktadır. Tanımlar incelendiğinde, turistlerin etkinliklere aktif katılımlarına ve deneyim yaşamalarına vurgu yapıldığı görülmektedir. Aktif katılım, turistlerin eğitim ve kaçış deneyimlerini bir arada yaşadıkları zaman ortaya çıkmaktadır. Yaratıcı turizmde de turistler etkinliklere günlük hayatın yoğunluğundan uzaklaşmak (kaçış) ve bilgi ve becerilerini arttırmak (eğitim) amacıyla katılım sağlamaktadır.

Kavram İngilizce alan yazında creative tourism olarak ifade edilmektedir. İngilizce’de create fiili yaratmak; creative kelimesi ise, yaratıcı anlamına gelmektedir. Kavram etimolojik olarak Latincede yaratmak, yapmak anlamına gelen creare kelimesinden türemekte ve Türkçe karşılık olarak orijinal ve sıra dışı fikirler üretmek veya kullanmak anlamına gelmektedir. Yaratıcı turizm kavramı, ilk defa 1993 yılında D. G. Pearce ve R. W. Butler tarafından potansiyel bir turizm biçimi olarak ele alınmış olsa da, net bir şekilde tanımlanmadı. Buna karşın, 2000 yılındaki araştırmalarıyla kavrama ilişkin ilk çerçeveyi çizenler G. Richards ve C. Raymond oldu. Yazarlara göre yaratıcı turizm, turistlerin destinasyonun özelliklerini yansıtan kurs ve eğitimlere aktif katılarak öğrenme deneyimi yaşadıkları ve yaratıcılık potansiyellerini geliştirdikleri turizm türüdür. Turistler, bahsi geçen etkinliklere katılarak ziyaret ettikleri yerlerin geleneklerini, kültürel ögelerine ilişkin kendine özgü özelliklerini öğrenmekte, bu unsurların üretim sürecine katılarak ya da uygulayarak becerilerini ve uzmanlıklarını geliştirmektedirler. Bu noktada, destinasyonlar açısından yaratıcı turizmin geleneksel kültür turizminden daha fazla potansiyele sahip olduğunu söylemek mümkündür. Çünkü yaratıcı turizm sayesinde destinasyonlar yeni ürün geliştirme noktasında daha hızlı hareket edecek, böylece destinasyona daha kolay değer katılabilecektir. Yaratıcı turizmin destinasyona kattığı bir başka değer ise yaşanan deneyimlerin sürdürülebilir bir nitelik taşımasıdır.