Bir yazarın gezdiği, gördüğü ve incelediği yerlerden edindiği bilgi, görgü ve izlenimleri yansıtan yazı türüne gezi yazısı denir. Gezi yazılarında yalnız gezilip görülen yerlerin doğal özelliklerinin belirtilmesiyle yetinilmez. O yerlerdeki insanların gelenek, görenek ve zevkleri de tanıtılmaya çalışılır. Doğru bilgi ve gözlemlere dayalı gezi yazıları doğa, arkeoloji, tarih, coğrafya, toplumbilim, folklor gibi bilim dalları içinde, yararlı bir kaynak olarak değerlendirilebilir. Bu tür yazılar; merak etme, keşfetme, hayatı belgeleme gibi kişinin öğrenme ve yeni bilgilerle donanma istek ve arzusunu, sanatsal anlatım ve görsel destekle beslenme, ayrıca okurların genel kültürlerini geliştirmede önemli bir rol oynar.

Gezi yazıları, gerçekten yaşanmış bir hayat kesiminin, öyküsünün ürünüdür. Bu tür yazıların ağır basan yönü, anlatılanların dikkatli bir gözleme dayanmış olmasıdır. Yazar şüphesiz, gördüklerini anlatırken anılarından söz edebilir, birtakım yazılı veya sözel kaynaklardan yararlanabilir, karşılaştırmalar ve çözümlemeler yapabilir. Ancak tüm bu çabaların keskin ve sağlam bir gözlem gücünden kaynaklanması şarttır. Buna görmesini bilme yeteneği de denilebilir. Gezi yazarları, uzun bir süre, daha çok insanların hiç gezip görme olanağı bulamadıkları coğrafyaları, kültürleri, ülkeleri, bölge ve kentleri tanıtma amacı gütmüşlerdir. Vahşi yabanıl yaşam, çevre ve doğal hayat, açlık, kuraklık, göç, savaşlar, su kaynakları ve su yolları, su medeniyeti, dip denizde yaşam gibi temalar ve görsel zenginlikler, gezi edebiyatının konuları arasındadır. İnsanlar, kendi yakın çevreleri dışında olup bitenleri öğrenmek isterler. Kitaplarda okudukları, duydukları, haritada gördükleri kıta, ülke veya kentlerde yaşayan insanların gelenek ve göreneklerini merak ederler. Görmeyi hayal ettikleri yerleri, usta yazarların aracılığıyla tanımaktan, gezer gibi olmaktan zevk duyarlar.

Bir gezi yazısının kendi türünde değerli olabilmesi, bazı nitelikler taşımasına bağlıdır. Bu niteliklerden biri, okuyucu için ilginç görünüm, durum veya olayları kapsayabilmesidir. İkinci nitelik, gezilen yerler ile görülen şeylerin dış görünüşünden çok öze inen ve insanların iç dünyalarını yansıtan hususları gözler önüne serebilmesidir. Üçüncü nitelik ise, görülen yerler, kültürleri ve insanları, edinilen izlenimleri yalın, sürükleyici ve renkli bir öykü diliyle anlatabilmesidir. Gezi yazılarını, ele alınan konular ve anlatım bakımından anı ve röportaj türünden yazılara benzer bazı yönleri bulunur. Çünkü gezi, anı ve röportaj diye adlandırılan yazılar geniş ölçüde yazarın gözlem, izlenim ve yorumlarına dayanır. Bu nedenle bu türlerde yazılmış eserleri bir sınıflamaya tabi tutmak bazen güçtür. Bununla birlikte, her üç türün de birtakım ayırıcı özellikleri vardır. İyi bir okur bu özellikleri bilir veya belirlemede güçlük çekmez. Gezi türünün uzun bir geçmişi vardır. Bu günkü tanımına ve niteliğine tam uymasa da çok eski çağlarda gezi türünden sayılabilecek örneklerin bulunduğu bilinmektedir. Sümerler, Hititler, Frigyalılar, Lidyalılar, Hintliler, Persler, Romalılar, ve Helenler’den başlayarak, günümüze kadar çeşitli ülkelerden birçok gezgin, coğrafyacı, tarihçi, elçi, şair ve yazarlar, gezip gördükleri yerleri anlatan eserler meydana getirmişlerdir. Son iki bin yılda ise, gezi edebiyatı daha bir zenginliklerle doludur. Fotoğraf makinası ve kameranın icadı ile gezi yazıları, zengin görsel dokularla güçlenmiştir.

Bazı Yabancı Gezi Yazarları: Heredot, Strabon, Tarihçi Priskos, Klikyalı Zemarkhos, Marco Polo, İbn Battuta, Ibn Jubayr, Pausanias, Fan Chengda, Su Shi, Xu Xiake, Erling Kagge, Fraye Stark, David Livingstone, İsabella Bird, Fridtjaf Nansen, Kristof Kolomb, Xuang Zang, Gertude Bell, Junko Tabei, Heinrich Barth, Simon Grynaeus, Nasır Husrev, Ernest Hemingway vb.

Yerli Gezi Yazarlarımızdan bazıları: Piri Reis, Seydi Ali Reis, Gıyasettin Nakkaş, Ali Ekber Hatai, Tokatlı İbrahimoğlu Ahmet, Trabzonlu Mehmet Aşık, Keçizade İzzet Molla, Ömer Lütfi, Katip Çelebi, Yetmiş Sekiz Çelebi Mehmet, Celalettin Ezine, Ahmet Mithat Efendi, Namık Kemal, Ali Suavi, Ziya Paşa, Ahmet Haşim, Burhan Arpat, Reşat Nuri Gültekin, Cenap Şahabettin, Falih Rıfkı Atay, Saik Sabri Duran, Şükufe Nihal, Faruk Nafiz Çamlıbel, Sadri Ertem, Azra Erhat, Haldun Taner, Melih Cevdet Anday, Bedii Faik Akın, Bedri Rahmi Eyüboğlu, Yavuz Bülent Bakiler, Yılmaz Çetiner, Atilla İlhan, Burhan Felek, Nevzat Üstün, Orhan Kural, Alpay Kabacalı, Dursun Özden, Nedim Gürsel, Zeynep Oral, Banu Avar, Mustafa Balbay, Yahya Benekay, Selahattin Batu, Özcan Yurdalan, Mehmet Emin, Ahmet İlhan, Ebru Erke, Ayhan Sicimoğlu, Saffet Emre Tonguç, İsmail Sarı, Tolga Özbek, Bahar Akıncı, Halil Çelik, Hakan Şen, Servet Somuncuoğlu, Halil Ömer Camcı vb.