Türk Tayyare Cemiyeti
Sivil Toplum Kuruluşu Aktivite Merkezli STK
(Ankara, 1924 – 1935)
-
2019
Birinci Dünya Savaşı yıllarında ve Kurtuluş savaşında uçakların düşman kuvvetler tarafından kullanılması havacılığın önemini ortaya koyan bir hadise olarak karşımıza çıkmaktadır. TRT, Filistin cephesi gazilerinden Tahsin Kevenk ile bir röportaj gerçekleştirmiş ve Gazi bu röportajda "… Mustafa Kemal Atatürk’ün dediği gibi ‘İstikbal Göklerdedir’ sözünün doğruluğuna ben Filistin cephesinde bulunurken tanık olmuş ve içtenlikle inanmıştım.’’ demiştir. Savaşın içerisinde fiilen yer alan bir kişinin bu sözleri de havacılığın ülkeler için önemini gösteren önemli bir ayrıntıdır.
Havacılığın bu derece önemli olduğunun anlaşılmasının ardından Cumhuriyetin ilk yıllarında dışa bağımlığının azaltılması ve ekonomik kalkınmanın gerçekleştirilmesi kapsamına havacılık faaliyetleri de dâhil edildi. Atatürk, 1924 yılında bir meclis konuşmasında yurt savunmasından söz ederken askeri anlamda hava kuvvetlerinin etkin bir nitelik taşıdığına meclisin ilgisini ve dikkatini vermesi gerektiğini belirtmiştir. Savaştan yeni çıkan bir ülke olarak Türkiye Cumhuriyeti ilk yıllarını henüz çözüme kavuşmamış birçok soruna sahip bir coğrafyada geçirmek durumunda kalmıştır. Böyle bir coğrafyada mevcudiyetini devam ettirebilmek ise savunma sistemine önem vermeyi gerekli kılmaktaydı. Bu kapsamda Atatürk, Türkiye Cumhuriyeti’nin kendi uçağını üretebilmesinin ülke havacılığını güçlendireceği düşüncesiyle Türk Tayyare Cemiyeti'nin kurulmasına öncülük etti ve kuruluş amaçları bizzat kendisi tarafından belirlendi. Bu amaçlar arasında havacılık endüstrisinin temelini oluşturmak ve havacılığı geliştirmek, havacılığın askeri, siyasi, iktisadi ve toplumsal alandaki önemini anlatmak, bu alanda çalışacak kişileri yetiştirmek ve uçan bir Türk gençliği meydana getirmek bulunmaktadır. Gazi Mustafa Kemal Atatürk’ün İstikbal Göklerdedir sözü Türk Tayyare Cemiyetinin açılışında söylenmiştir.
Kurucu üyeleri arasında Pilot Şakir Nazım, Pilot Vecihi Hürkuş ve eski gözlemcilerinden Hasan İskender Bey bulunmaktadır. İlk genel başkanlığını Rize Milletvekili Fuat Bey yapmıştır. Kurumun ilk onursal üyesi Gazi Mustafa Kemal Atatürk’tür. Türk Hava Kurumu Tüzüğü Madde 5’in (a) bendine göre Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı onursal üyedir.
Türk Tayyare Cemiyeti 1925-1935 yılları arasında bu isimle faaliyetlerini sürdürmüş ve 1935 yılında ismi Türk Hava Kurumu olarak değiştirilmiştir.
Referanslar
Bocutoğlu, E., & Dinçaslan, M. (2014). 1925-1950 Döneminde Türk Havacılık Endüstrisi ve İkinci Dünya Savaşı Sonrası Konjonktürün Türk Havacılık Endüstrisine Etkileri, KTÜ Sosyal Bilimler Dergisi, 7(2): 157-173; https://www.thk.org.tr/pdfs/tuzuk/THK_tuzugu2008.pdf, (Erişim tarihi: 07.07.2019); https://www.thk.org.tr/thk_kurumsal/itemlist/category/156-tarih%C3%A7e, (Erişim tarihi: 07.07.2019); Yalçın, O. (2010). Türk Havacılık Tarihinde Bağış Uçakları ve Havacılık Sanayii Kurulmasına Tesirleri, Gazi Akademik Bakış, (06): 191-212; Yalçın, O. (2012). Kuruluşundan Günümüze Türk Hava Kurumu, Gazi Akademik Bakış, (11): 267-292.
Ayrıntılı bilgi için bakınız
Yalçın, O. (2012). Kuruluşundan Günümüze Türk Hava Kurumu, Gazi Akademik Bakış, (11): 267-292.