Turizm Girişimciliği

Kavram Ekonomi

Girişimcilik kavramının geçmişi XX. yüzyıl başlarına dayansa da turizm girişimciliğinin akademik bir çalışma alanı olarak ortaya çıkışı 1970’li yıllarda yaygınlaştı. 1970 sonrası küresel ekonomik yeniden yapılanma ve dünyanın birçok gelişmiş kentinde imalat sanayinin önemini kaybetmesi nedeniyle, kent yönetimlerinin yerel ekonomik kalkınmayı sağlamak ve kentleri ekonomik olarak canlandırmak amacı ile turizme yöneldikleri görülmektedir. Bu çerçevede, turizm girişimciliği yerel ekonomik gelişmeyi ve büyümeyi harekete geçiren bir araç olarak ön plana çıkmaktadır.

Turizm sektörünün özellikleri nedeniyle turizm girişimciliğinin diğer girişimcilik türlerinden birçok yönüyle farklılaştığı görülmektedir. Bunlar; 1) turizm girişimciliğinin turistik işletmeler oluşturmaya odaklı olması ve turistik organizasyonların ürün odaklı değil hizmet sunumuna yönelik olması, 2) turizm girişimcilerinin ürünlerini kurulum öncesi denemelerinde zorluklar bulunması, 3) turistik işletmelerin sezona bağlı olması nedeniyle diğer sektörlere göre çalışma süreleri, istihdam yapısı ve işletmenin sürekliliği açısından farklılık göstermesi, 4) turizm ürünlerinin bulunduğu yere sabit olması ve deneyime dayalı ürünler sunması nedeniyle turizm işletmelerinin operasyonel çevrelerini ürün satışı odaklı işletmelere göre daha zor kontrol etmeleri, 5) sektörün destinasyona bağımlı olması nedeniyle işletme hareketliliğinin kısıtlı olması, destinasyonun doğal çekicilik değerleri, toplum yapısı ve kamusal servislerin yeterlilik düzeyi (ulaşım, altyapı özellikleri vb.) gibi girişimcinin kontrolünde olmayan destinasyon özelliklerinin girişimcilik düzeyini etkilemesi, 6) sektörün doğal kaynaklar, yerel kültür ve destinasyona bağımlı olması nedeniyle kaynakların sürdürülebilir biçimde kullanılmasının turizm sektörünün devamlılığı açısından önem taşıması, 7) turizm cazibe merkezlerinin büyük çoğunluğunun (milli parklar, tarihi sitler vb.) devlet kurumları tarafından kontrol edilmesinin turizm girişimcisinin serbest piyasada hareketliliğini sınırlandırması olarak özetlenebilir.

Girişimciliğin disiplinler arası bir konu olması nedeniyle, turizm girişimciliği sosyoloji, psikoloji, ekonomi ve coğrafyadan başlayarak çok farklı disiplinde çalışma alanı olarak yer bulmuştur. İlgili yazında, turizm girişimciliği; işletme özellikleri, girişimciye ilişkin özellikler ve girişimcilik iklimi olmak üzere üç temel bileşen üzerinden ele alınmaktadır. Ancak, bu girişimcilik faktörlerinin parçacıl olarak tartışıldığı görülmektedir. Girişimcilik süreci, yeni firma kurma aşaması ve firma kurulduktan sonraki aşama olmak üzere iki dönemden oluşmaktadır. Yeni firma kurma aşamasında girişimciye ilişkin faktörler ile girişimcilik iklimi faktörleri belirleyici iken, firma kurulduktan sonraki aşamada bunların yanı sıra işletme özellikleri de bir girişimcilik faktörü olarak yer almaktadır.

İşletme özellikleri, işletmelerin yaşamını sürdürmesi ve gelişmesinde etkili bir faktördür. Özellikle işletme özelliklerinden işletme büyüklüğü, türü ve sunduğu hizmetlerin çeşitliliği işletmelerin rekabet edebilmesinde belirleyici olmaktadır.

İşletme özelliklerinin yanı sıra girişimciye ilişkin faktörler girişimcilik sürecinde oldukça etkili olmaktadır. Kendine güven, başarı gereksinimi, risk alma, belirsizliğe karşı tolerans, kontrol odağı ve yenilik gibi girişimcilerin davranışsal özelliklerinin yanı sıra, yaş, cinsiyet, iş statüsü ve hane geliri gibi demografik ve ekonomik özellikleri ile insan sermayesine ilişkin olarak girişimcinin aile geçmişi, eğitimi, deneyiminin girişimcilik sürecindeki rolü birçok çalışmada ortaya konulmaktadır. Ayrıca girişimciye ilişkin bir diğer faktör de girişimcinin sektöre girmesine neden olan itici ve çekici faktörlerdir ki, bunlar girişimci türünü belirleyerek yerel gelişmeyi olumlu ya da olumsuz olarak etkileyebilmektedir.

Gerek işletme kurma aşamasında gerekse gelişme aşamasında belirleyici olan diğer bir faktör de girişimcilik iklimi faktörleridir. Fiziksel altyapının varlığı ve niteliği, finansın, insan ve sosyal sermayenin, iş destek hizmetlerinin bulunması, toplumun turiste karşı tutumları, yaşam kalitesi ve yerleşimin büyüklüğü, kor turizm alanlarına yakınlığı, coğrafi konumu gibi genel şartlar en temel destekleyici girişimcilik iklimi faktörleridir.

Ayrıca, turizm sektöründe tek bir girişimci çeşidinden bahsetmek olası değildir. Turizm girişimcisi ürün çeşitlenmesini temel alan bir sınıflandırmaya göre yaratıcı, yenilikçi ve sıradan-taklitçi turizm girişimcisi olarak sınıflandırılırken, davranışsal yaklaşıma göre de sosyal-kar amacı gütmeyen turizm girişimcisi, enformel girişimci, birkaç işten birden kazanç elde eden turizm girişimcisi, işletmeyi kurmak üzere olan turizm girişimcisi ve birden fazla turizm işletmesi kuran turizm girişimcisi olmak üzere altı grupta sınıflandırılmaktadır.

Turizm girişimciliğinin öneminin henüz yeni anlaşılmış olması, birçok araştırmacı tarafından da vurgulandığı gibi daha çok konunun bir yönünü (girişimcinin demografik özellikleri, girişimcinin insan sermayesi özellikleri, girişimcilik iklimi vb.) tartışan parçacı yaklaşımların bulunması ve bütüncül bir kuramsal yaklaşımın olmayışı nedenleriyle, turizm girişimciliğinin daha iyi anlaşılabilmesi için tüm girişimcilik bileşenlerini bir bütün olarak ele alan yaklaşımlara ihtiyaç duyulmaktadır.

Referanslar

Agarwal, S., Ball, R., Shaw, G. ve Williams, A. M., (2000). The Geography of Tourism Production: Uneven Disciplinary Development?, Tourism Geographies, 2(3): 241-263; Carmichael B.A. ve Morrison,A., (2011). Tourism Enterpreneurship Research, Tourism Planning and Development; Chatman, D., Altman, I. ve Johnson, T., (2008). Community Entrepreneurial Climate: An Analysis of Small Business Owners’ Perspectives in 12 Small Towns in Missouri, USA, Journal of Rural and Community Development, 60-77; Khoon Y.K. ve Hatten T.S., (2002). The Tourism Enterpreneur, International Journal of Hospitality and Tourism Administration, 3: 1, K., (2002) Explaining a Community Touristscape An Entrepreneurism Model, International Journal of Hospitality and Tourism Administration, 3(2): 29-61; Koh, K. Y., (2006). Tourism Entrepreneurship: People, Place, and Process, Tourism Analysis, 11: 115-131; Koh, K. Y. ve Hatten, T. S., (2002). The Tourism Entrepreneur: The Overlooked Player in Tourism Development Studies, International Journal of Hospitality and Tourism Administration, 3(1): 21-48; Malecki,E.J.(2009). Geographical Environments for Enterpreneurship, International Journal of Enterpreneurship and Small Business 7(2): 175-190; Shaw, G., Williams, A. M., (1998). Entrepreneurship, Small Business Culture and Economic Development, The Economic Geography of the Tourist Industry: A Supply-Side Analysis, Ioannides, D., Debbage, K.G., Routledge, Londra, 235-255; Shaw, G., Williams, A. M., (2002). Tourism and Entrepreneurship”, Critical Issues in Tourism: A Geographical Perspective, G. Shaw ve A. M. Williams (Editörler), Blackwell, Oxford, 145-164; Solvoll,S.,Alsos G.A.,Bulanova O., (2015) Tourism Enterpreneurship-Review and Future Directions, Scandinavian Journal of Hospitality and Tourism, 15(1).