Turizm Değer Zinciri

Kavram Ekonomi Üretim Yönetimi ve Pazarlama İletişim Bilimleri

Porter’a (1985) göre günümüz ekonomi piyasasında var olan işletmelerin gerçekleştirdikleri ürün tasarımı, üretimi, pazarlaması, dağıtımı ve satış sonrası hizmetleri gibi çeşitli faaliyetler söz konusu işletmelere gelir sağlarken aynı zamanda ürünün kullanıcısı konumundaki müşterilere de fayda sağlayarak bir değer yaratmaktadır. İşletmeler için rekabet avantajının temelini teşkil eden bu faaliyetlerinin bileşimi mikro ölçekli bir analizde işletme değer zincirini oluşturmakta ve her bir faaliyet bu zincirde önemli/vazgeçilmez bir düğümü (zincirin bir halkası) teşkil etmektedir. Faaliyetlerin nihai getirisi ise müşteriler için önemli bir fayda (değer) yaratılmasıdır. Bununla birlikte ekonomik piyasalarda faaliyet gösteren çok sayıda işletmeninin var olması, müşterilerin ürün tercihlerinin değişebilmesi ve birtakım ürünlerin tamamlayıcı nitelik taşıması söz konusu değer zincirini daha da büyütmekte ve makro ölçekli bir değerlendirmeyi zorunlu kılmaktadır. Nitekim piyasa koşulları dikkate alındığında değer sadece işgücü ve işletmenin uzmanlaşması ile ortaya çıkmamakta farklı bölge ve ülkelerdeki işletmelerin faaliyetlerinin bir bileşimi ile oluşmaktadır. Bu bağlamda makro değer değer zinciri bir ürünün veya hizmetin tasarım aşamasından, üretimin farklı aşamaları, nihai tüketicilere teslim edilmesi ve daha sonra kullanımdan sonra imha ya da geri dönüşüme sunulması için gereken katma değerli faaliyetlerin tamamını içermektedir. Makro değer zincirinde işletmeler ise müşterilere katma değer sağlamak amacıyla birlikte üretim ve ürün sunumu gerçekleştirmektedir. Diğer bir ifade ile değer zincirinin her bir düğümünde ürünün üretimi veya sunumunda katkısı bulunan bir işletme bulunmakta, işletmelerin gerçekleştirdiği faaliyetler ise ortak bir değer oluşturmaktadır. Değer zincirindeki en önemli husus ise zincirdeki her bir işletmenin nihai ürüne mutlaka kaktı yapmasıdır.

Makro perspektiften ele alındığında turizm değer zinciri, turizm endüstrisinde yer alan işletmelerin gerçekleştirdikleri faaliyetlerin bir bileşimini ifade eden bütünleşik bir turizm ürünü oluşturulması ile turistlere değer/fayda sağlanmasını açıklamaktadır. Bu kapsamda orijin ve destinasyonda yer alan turizm işletmeleri, turizm işletmelerinin çalışanları, turistler, destinasyon yerel halkı, ulusal ve yerel turizm yönetim örgütleri, ulaştırma işletmeleri ve turizme doğrudan ya da dolaylı katkı sağlayan diğer işletmeler turizm değer zincirini oluşturan temel unsurlardır. Söz konusu unsurları; a) temel turizm ürününün planlayıcıları ve tasarımcıları, b) turistik ürün ve hizmetlerin tedarikçileri, c) turizm aracıları ve d) turistler olarak dört ana kategoride sınıflandırmak mümkündür.

Turizm değer zinciri turistlerin turistik ürünü talep etmeleri (bilgi arama ve rezervasyon) ile başlamakta ve çok sayıda bileşenden oluşmaktadır. Sürecin ilk aşamasını teşkil eden ön-hizmetler kategorisinde tur operatörleri ve seyahat acentaları turistlere tatil planlaması ve turizm ürününün satışı (paket turlar veya tercihli turlar) konusunda destek sunmaktadır. Değer zincirinin ikinci aşamasında turistlerin orijinden destinasyona ulaşımını sağlayan ulaştırma işletmeleri etkin rol oynamakta ve turistin hareketliliğini sağlamaktadır. Bu süreçte karşılayıcı seyahat acentaları da destinasyonda ulaştırma hizmeti sunarak turizm ürününe katkı sağlamaktadır. Ürün sunumu olarak nitelendirilen turizm değer zincirinin üçüncü aşamasında geleneksel (otel) ve tamamlayıcı konaklama işletmeleri, konaklama hizmeti fonksiyonunu sağlayan temel aktörlerdir. Turistin tatil deneyimi süresince sunulan yiyecek-içecek hizmetleri, eğlence ve animasyon hizmetleri ve tercihe bağlı olarak ortaya çıkan diğer tüm turizm hizmetlerinin gerçekleştirilmesi de değer zincirinin üçüncü aşaması içerisinde değerlendirilmektedir. Değer zincirinin ürün sunumu aşaması turistlerin destinasyondaki konaklama işletmelerinden hava limanlarına/deniz limanlarına/demiryolu ulaşım noktalarına transferlerinin gerçekleştirilmesi ve bu noktalardan orijine transfer ile sona ermektedir. Turizm değerinin göreli olarak en önemli aşamasını teşkil eden bu süreç turizm tedarikçileri tarafından hazırlanan turizm ürününün turistlerden tarafından fiilen tüketilmesini ifade etmektedir. Turizm değer zincirinin son aşaması olan satış sonrası destek ise turizm değer zincirinde yer alan unsurlarının performanslarının turistler aracılığı ölçülmesi ve (var ise) iyileştirici faaliyetlerin gerçekleştirilmesi yoluyla turizm değer zincirinin süreklilik arz edecek şekilde yönetilmesini içermektedir.

Turizm değer zincirinin turizm endüstrisi bağlamında en önemli katkısı turist tarafından bütüncül olarak algılanan ve tüketilen turizm ürünün üretim ve sunum sürecinin her bir aşamasının tüm hizmet sağlayıcıları dâhil edilerek ayrıntılı bir şekilde analiz edilebilmesidir. Bu kapsamda işletme odaklı, müşteri odaklı, destinasyon odaklı turizm değer zinciri performans ölçüm teknikleri ile değer zincirinin etkinliği farklı perspektiflerden ortaya konulabilmektedir. Diğer yandan turizm ürün ve hizmetlerinin sahip olduğu “soyut” nitelik değer zincirinde yer alan işletmelerin/bireylerin katkısının net olarak saptanmasını zorlaştıran bir unsurdur. Bunun bir sonucu olarak değer zincirinin etkinliğinin belirlenmesinde turist değerlendirmelerine dayalı kalite ve performans ölçümleri önem kazanmaktadır.

Referanslar

Adiyia, B. ve Vanneste, D. (2018). Local Tourism Value Chain Linkages As Pro-Poor Tools for Regional Development in Western Uganda, Development Southern Africa, 35(2): 210-224; Romero, I. ve Tejada, P. (2011). A Multi-Level Approach to the Study of Production Chains in the Tourism Sector, Tourism Management, 32(2): 297-306; Song, H., Liu, J. ve Chen, G. (2013). Tourism Value Chain Governance: Review and Prospects, Journal of Travel Research, 52(1): 15-28; Weiermair, K. (2006). Prospects for Innovation in Tourism: Analyzing the Innovation Potential Throughout the Tourism Value Chain, Journal of Quality Assurance in Hospitality & Tourism, 6(3-4): 59-72.

Ayrıntılı bilgi için bakınız

Yılmaz, Y. ve Bititci, U. S. (2006). Performance Measurement In Tourism: A Value Chain Model, International Journal of Contemporary Hospitality Management, 18(4): 341-349.