Tomris Hatun, MÖ VI - VII. yüzyıllarda yaşamış olan ve tarihte bilinen ilk kadın Türk hükümdar olarak kabul edilen efsanevi bir liderdir. Cesareti, stratejik zekâsı ve savaşçı kimliğiyle hem Türk tarihinde hem de dünya tarihinde iz bırakmıştır.

Tomris Hatun, Saka (İskit) Türkleri'nin kraliçesidir. Bazı kaynaklarda Massagetler olarak da geçer. Eşi öldükten sonra devletin başına geçmiştir. Saka Türklerinin hükümdarı ve Türkleri bir çatı altında toplayan Alp Er Tunga’nın torunu olarak bilinmektedir. Bu da Tomris Hatun’u Türk mitolojisinin köklü figürlerinden biri yapar.

Tomris adı, Türkçede demir sözüyle ilişkilendirilir. Nitakim Tomris Hatun da hem fiziksel özellikleriyle hem de güçlü, kıvrak zekasıyla demir gibi sağlam kalmış, dönemin Türklerinin bir varoluş mücadelesinden sağ çıkmalarını sağlamıştır. 

Tomris Hatun, hükümdarlığı süresince barışçıl bir politika izlemiştir. Fakat Pers İmparatoru Büyük Kiros (Cyrus), Saka topraklarını ele geçirmek istemiştir. Kiros, bir toplantıda Tomris’in oğlunu hileyle öldürür. Bu olay Tomris’i derinden sarsar ve Kiros’un saldırılarına cevap vermek durumunda kalır. 15 Aralık 528 tarihinde Asya bozkırlarında, Seyhun Nehri yakınlarında büyük bir savaş meydana gelir. Hileyle Tomris Hatun’un oğlunu öldüren Kiros, yine benzer bir planla Tomris Hatun ile evlenmek istediğini iletmiş fakat durum Tomris Hatun’un planını fark etmesi ve teklifi reddetmesiyle sonuçlanmıştır. Savaş başlar. Tomris Hatun’un uyguladığı taktikler sayesinde gittikçe  güçsüzleşen Pers orduları mağlup olur. Tomris   Hatun Kiros’un kafasını kılıcı ile gövdesinden ayırır ve kan dolu bir fıçının içine atar. Günümüze kadar ulaşan sözünü söyler:

“Hayatında kan içmeye doymamıştın. Şimdi kana kana iç!” 

Ana erkil dönemde güçlü olan kadın figürü ata etkil dönemde arka plana itilmiş, toplum hayatında farklı konumlandırılmıştır. Geçmişte lider olan, han olan (hatun), asker olan kadın yerleşik hayata geçiş ile birlikte ev ile ilişkilendirilmiş, sosyo-ekonomik ve askeri hayattaki konumu değişmiştir. Pek çok toplumda hızlı bir şekilde geri planda kalan kadının XXI. yüzyılda yeniden toplumun her alanında (eğitim, sanat, iş, askeri, politik vb.) var olma çabasının en somut dayanaklarından biri milattan önceki bir dönemde Türkleri bir arada tutan ve kadının hükümranlığının temsili olan Tomris Hatun’dur.

Toplumun bilinç altındaki imgeler ve toplumları yaşatan değerler sıkı sıkıya ilişkilidir. Bu bakımdan Tomris adının hem ülkemizde hem Türk dünyasının çeşitli yerlerinde yaşıyor-yaşatılıyor olması hem de Tomris Hatun’un tarihsel kişiliğinin biliniyor, taktir ediliyor olması önemlidir. Bu kapsamda 2019 yılında Kazakistan Kültür ve Spor Bakanlığı tarafından Kazakistan’da Tomris filmi çekilmiştir. Filmin galası 25 Eylül 2019'da Kazakistan’ın başkenti Astana’da yapılmıştır.

Türklerin ilk kadın hükümdarı olan Tomris, her şeyden önce güçlü bir liderlik özelliği sergiler. Topluluğundaki diğer kadınlar gibi at binmeyi ve savaşmayı iyi bilir. Aynı zamanda zekidir. Zekası ve gücüyle savaşta düşmanına korku salan bir alp kadın figürü olarak günümüze kadar gelmiştir. Tomris Hatun, toplumda adının yaşatılması; filmlerinin, tiyatrolarının yapılması; romanlarda, hikâyelerde, destanlarda yer alması; hakkında akademik çalışmalar yapılması ve Ankara’da, Türk Tarih Müzesi ve Parkı’nda olduğu gibi heykelinin dikilmesiyle günümüzde Türk dünyası kadınının gücünün ve bağımsızlığının simgesi olarak anılmaktadır.