Thevenot, Jean

Kişi Seyyah

(1633 – 1667)

Jean Thevenot Paris’te doğdu (1633). Zengin ve varlıklı bir aileye mensup olan Thevenot daha çocukken amcası Melcshisedech Thevenot’un anlattığı hikâyelerin tesiriyle Oryantalizme ilgi duydu ve doğu dillerini ve kültürlerini öğrenmeye çalıştı. Daha 20 yaşındayken sırayla İngiltere, Hollanda, Almanya ve İtalya’ya seyahat etti. Bu seyahatlerinden İtalya seyahati sırasında Roma’da dönemin ünlü oryantalisti Barthelemey d’Herbelot (1626-1695) ile tanıştı. Thevenot doğuya yapacağı seyahatlere çıkmadan önce d’Herbelot’un yanında kaldı, ondan doğu dilleri ve kültürleri hakkında daha fazla bilgi edinmeye çalıştı. Bu zaman zarfında d’Herbelot ile birlikte doğudaki yerlere seyahate çıkmayı kararlaştırdılar ancak d’Herbelot ailevi sebeplerden dolayı seyahate katılamayınca kendisi tek başına 31. 05. 1655 tarihinde Roma’dan hareket ederek önce Malta’ya gidip orada beş ay bekledi ve daha sonra 2 Aralık 1655 tarihinde İstanbul’a vardı. İstanbul’da dokuz ay süresince bulunan Thevenot, az biraz bildiği Türkçesi ile insanlarla konuştu. Türkiye, Türkler, yaşam tarzı ve kültür hakkında bilgi edinmeye çalıştı. Daha sonra 30. 08. 1656 tarihinde İstanbul’dan ayrılarak sırayla Bursa, İzmir ve bazı Ege adalarını gezdikten sonra Kudüs’e gitti. Thevenot’un bu gezisi 1659 yılında Paris’e giderek son buldu. Paris’e döndüğünde seyahati sırasında gördüğü ve not aldığı izlenimlerini yayına hazırladı. Ancak İstanbul’da kaldığı sürece doğuya olan merakı arttığı için bu sefer ikinci kez Ekim 1661 yılında seyahate çıktı ve Mısır, Filistin, Irak, Hindistan ve İran’a giderek bu merakını gidermeye çalıştı. Daha 34 yaşındayken 1667 yılında Hindistan dönüşü İran’da Tebriz yakınlarında vefat etti. Thévenot iyi Türkçe, Arapça ve Farsça biliyordu. Çalışkan, keskin bir gözlemci ve botanik tutkunuydu. Ayrıca Thévenot kahveyi çok sevdi ve kahve tohumlarını Fransa’ya ilk götüren kişi oldu.

Jean Thevenot’un kaleme aldığı ve kendisinden sonra yayımlanan Thevenot Seyahatnamesi, Yakın Doğu ile ilgili olan seyahatnamelerin en ünlüleri arasında yer almaktadır ve bu yönüyle bir edebiyat klasiği niteliği de taşımaktadır. Ayrıca Thevenot’un yazdığı bu eser, J. Spon’un yazdığı benzer metinle birlikte, Doğu ülkelerinin ve insanlarının günlük yaşamlarını betimleme konusunda alanında öncü eserlerden sayılmaktadır.

Thevenot, seyahatnamesinin sadece birinci bölümünü yayına hazırlayabildi. Kendisinin ömrü seyahatnamesinin tamamını yayımlamaya yetmediği için Petis de la Croix ve Sieur de Luisadre kendisinden sonra seyahatnamenin ikinci ve üçüncü bölümlerini yayına hazırladı. Seyahatin birinci bölümü 1665 yılında Paris’te yayımlanırken, ikinci ve üçüncü bölümleri ise 1674 ve 1684 yıllarında yine Paris’te yayımlandı. Bu yayınları, 1689 yılında üç kitabın tek cilt halinde yayımlamasını takip etti. 1727 yılında ise Amsterdam’da seyahatname üstün nitelikte bakır gravürler barındıran şekliyle tekrar yayımlandı.

Jean Thevenot emperyalist ve ticari amaçlarla doğuya seyahatlere çıkmadığı için bu onun gözlemlerini ve düşüncelerini objektif ve dürüst bir şekilde kayda geçirmesine imkân sağladı. İslam dini hakkında yazdıkları hariç genel olarak tarafsız bir şekilde yorum yapmaya çalıştı. Bu yönüyle seyahatnamesinde anlattığı yerler bugün bile turistlerin ziyaret ettikleri yerlere çok yakın benzerlik taşımaktadır.

Thevenot seyahatnamesi bütünüyle gezilen ve görülen yerlerdeki gelenek, görenek ve günlük yaşamdan kesitler içeren, daha çok günlük tarzında kaleme alınmış, özgün, sade ve doğrudan bir anlatım tarzıyla yazılmıştır. Ayrıca eserde yine günlük yaşamdan kesitler sunan mükemmel denecek nitelikte gravürler de yer almaktadır. Bununla birlikte eser de içerik olarak bakıldığında Türk kahvesi ve kahvehanelerine genişçe bir yer ayrılmıştır. Eser, Türkçeye ilk olarak 2009 yılında Ali Berktay tarafından çevrildi ve Kitap Yayınları tarafından basıldı. Ayrıca eserin Türkiye ile ilgili bölümü müstakil olarak François Billacois tarafından L’Empire du Grand Turc adıyla 1965 yılında yayımlandı ve bu kitapta 1655-1656’da Türkiye adıyla 1978 yılında Nuray Yıldız’ın çevirisiyle Tercüman Gazetesi Yayınları’ndan dilimize aktarıldı.

Yararlanılan Kaynaklar

http://earsiv.sehir.edu.tr:8080/xmlui/bitstream/handle/11498/40223/001523313006.pdf?sequence=1&isAllowed=y, (Erişim tarihi: 20.12.2019); de Thévenot, J., Billacois, F. ve Yıldız, N. (1978). 1655-1656’da Türkiye. Tercüman.; http://turkmeclisi.org/?Sayfa=Temel-Bilgiler&Git=BilgiGoster&Baslik=fransiz-seyyah-ve-turkler&Bil=377, (Erişim tarihi: 20.12.2019).; Thévenot, J. (2009). Thevenot Seyahatnamesi (Çev. A. Berktay). İstanbul: Kitap Yayınevi.; http://tr.travelogues.gr/travelogue.php?view=398&creator=926432&tag=12408, (Erişim tarihi: 20.12.2019).