Çin’den başlayıp Anadolu üzerinden geçen ve Akdeniz aracılığı ile Avrupa’ya kadar uzanan ticaret yoluna verilen isimdir. Tarih boyunca kullanılan en büyük ve en gelişmiş kervan yollarından biri olan Tarihi İpek Yolu, yüzyıllar boyunca Doğu ile Batı arasında insanların, değerlerin, malların ve fikirlerin taşındığı bir ticaret ve karşılıklı etkileşim kanalı oldu. İsmini ipekten alan bu yol milattan önceki dönemlerden itibaren Çin’den Avrupa’ya kadar uzanan en eski ve en büyük yollardan biridir. Doğu ile Batı arasında bir köprü konumunda olan bu yollar ağı hem karşılıklı bir ticaret kanalı oluşturdu hem de ülkeler, toplumlar arasında siyasi, kültürel bağların oluşmasında ve güçlenmesinde aracı rol oynadı. İpek Yolunun rotaları konusunda bilim insanlarının farklı tespitleri bulunmaktadır. İpek Yolu güzergahında tek bir rotadan söz etmek mümkün değildir. Dönem ve şartlara göre rotaların değiştiği, yeni rotaların oluştuğu ifade edilmektedir. Genel olarak iki ana koldan oluşan İpek Yolu çok sayıda tali kollar sayesinde geniş bir güzergah oluşturmaktadır. Ana güzergahı Çin’den başlayıp Orta Asya ve İran üzerinden Anadolu’ya ve oradan da Avrupa ile Akdeniz’e ulaşan kısımdır. İpek Yolu Kuzey ve Güney olarak adlandırılan ana kollara ilave zamanla çok sayıda tali yollar ile bir ağ biçiminde gelişme gösterdi. İpek Yolunun hem kara hem deniz güzergahları bulunmaktadır. Büyük öneme sahip olan İpek Yolu’na tarih boyunca farklı devletler, milletler sahip olmak istedi ve bu uğurda savaşlar yaptılar.

İpek Yolu adını bu yollar üzerinde ticareti çokça yapılan kıymetli bir mal sayılan ve ana vatanı Çin olan ipekten almaktadır. Bu dönemde ipek, yalnızca ticareti yapılan bir mal değil aynı zamanda ticari faaliyetlerde bir değişim aracı olarak paranın yerine de kullanılan bir iktisadi değer niteliği taşımaktadır. İlk çağlardan itibaren tertip edilen büyük kervanlar ile Asya’nın ipek kumaşları, halıları, değerli malları, çayları ve diğer ticari ürünleri bu yol aracılığı ile İran’a, Bizans’a ve Avrupa’nın çeşitli yerlerine ulaştırılırken, Budizm, Hıristiyanlık, Yahudilik, İslamiyet vb. din ve farklı kültürler de bu yol ile Avrupa’dan Asya’ya taşındı. Çin’de üretilen başta ipek ve ipek ürünleri olmak üzere çok çeşit mallar Avrupa’ya bu yol ile taşınırken dönüşte Avrupa’nın malları da Çin’e taşındı. Bu ticari faaliyetler esnasında toplumlar arasında karşılıklı dini ve kültürel etkileşimler de oldu. Başlangıçta iktisadi zorunluluklarla, malların ve eşyaların taşınması amacı ile ortaya çıkan İpek Yolu, zamanla teknolojinin, felsefi düşüncelerin, kültürlerin ve dinlerin de Doğu’dan Batı’ya, Batı’dan Doğu’ya taşınmasına neden oldu. Böylece İpek Yolu basit bir yol olmanın ötesinde çok daha geniş bir anlam kazandı. İpek Yolu insanlık tarihinin kıtalar arası en önemli ticaret ve ulaşım ağı oldu. Tarih boyunca insanlar ürettikleri malları diğer toplumlara sunarken aynı zamanda ihtiyaç duyduklarını da diğer toplumlardan temin etme yoluna gittiler. İpek Yolu bu noktada toplumlar arasında son derece önemli bir araç oldu. Geniş bir coğrafyayı kapsaması ve bir ağ biçiminde kıtalar arasına yayılması İpek Yolu’nun etki sahasının genişlemesine ve çok fonksiyonel bir hal almasına neden oldu. İpek Yolu kavramını alanyazında ilk kullanan ise Alman asıllı Coğrafyacı Ferdinand Freiherr von Richthofen oldu.

Çin’in Xian şehrinden başlayarak Orta Asya, Anadolu ve Akdeniz aracılığı ile Avrupa’ya kadar uzanan Tarihi İpek Yolu yalnızca karayollarından ya da tek bir ana hattan oluşmamaktadır. Tarih boyunca bu yol denizleri birbirine bağlayan, boğazların ve kanalların da kullanıldığı çok geniş ve karmaşık hem bir ulaşım hem de bir iletişim ağı niteliğinde oldu. Asya’yı dünya ekonomisine entegre eden 2000 yıldan eski bir geçmişi olan İpek Yolu, özellikle II. yüzyıl ile XVI. yüzyıl arasında bir ekonomik güç merkezi konumunda oldu. Tarihi İpek Yolu, XVII. yüzyılın sonlarına doğru çeşitli nedenlerle önemini kaybetmeye başladı. Günümüzde ise, Yeni İpek Yolu Projesi ya da Tek Kuşak Tek Yol adı altında tekrar canlandırılması yönünde önemli çalışmalar yapılmaktadır. Çin Devlet Başkanı Xi Jinping’in ilk olarak 2013 yılında Kazakistan’da Yeni İpek Yolu projesini gündeme getirdi ve ardından bu anlamda önemli gelişmeler yaşandı. Çin’in önderliğinde yeniden canlandırılması fikri ortaya atılması ile birlikte son zamanlarda çeşitli sempozyumlar, konferanslar, projeler çalışmalar gerçekleştirilmektedir. Pek çok devlet tarafından kabul görmeye başlayan proje çok sayıda ülke için ekonomik anlamda büyük fırsatlar sunmaktadır. İpek Yolu farklı toplumların siyasi, ekonomik, diplomatik ve modern ilişkilerinin gelişmesinde hem ekonomik hem de kültürel açıdan tüm dünya için büyük öneme sahiptir.

İpek Yolu güzergahında tarih boyunca görkemli medeniyetler gelişti. Bu medeniyetler dünya tarihine büyük ölçüde yön verdiler. Yine zaman içerisinde İpek Yolu üzerinde hanlar, hamamlar, köprüler ve daha pek çok yapılar inşa edildi. Bu yol sayesinde toplumlar kültürel değerlerini tanıtma, farklı kültürleri öğrenme fırsatı buldular. İpek Yolu bilimin, teknolojinin, felsefenin, kültürün gelişiminde de son derece önemli rol oynadı. İpek Yolu, Doğu ile Batı arasında karşılıklı etkileşime zemin hazırladı, karşılıklı olarak pek çok zenginliğin paylaşılmasına olanak sağladı. Özellikle coğrafi keşiflerin başlaması ile bu yol zamanla önemini yitirdi. İpek Yolu tarih boyunca taşıdığı değerler itibari ile insanlığın ortak bir mirası konumuna geldi.

İpek Yolu’nun önemli bir kısmı Türklerin yaşadığı coğrafya üzerinden geçmektedir. Bu bakımdan Türk tarihi ve kültürü açısından ayrı bir öneme sahiptir. İpek Yolunun gelişmesinde bu coğrafyadaki Türk devletlerinin büyük katkısı oldu. Yine Türk toplumlarının farklı milletler ile karşılıklı ilişkilerin gelişmesinde İpek Yolu önemli rol oynadı. İpek Yolu bir yandan Türk yurtlarını birbirine bağlayarak sosyal ilişkileri güçlendirirken diğer yandan bu yurtlarda yaşayan Türklerin ekonomik anlamda gelişmesine katkı sağladı. Bu nedenle İpek Yolunun Türk tarihi ve kültüründe ayrı bir önemi bulunmaktadır. Türkler bu yol üzerinde yeni şehirler kurmuşlar, kurdukları şehirlerde çeşitli ticari faaliyetlerde bulundular. İpek Yolu üzerinde seyahat eden kervanlar için Orta Asya’nın çeşitli yerlerinde büyük hanlar konaklar yapıldı. Tarih boyunca Asya ile Avrupa arasında bir bağlantı bir kavşak noktası olan Anadolu İpek Yolu güzergahı üzerinde yer almakta ve kritik öneme sahip olmaktadır.

Tarih boyunca farklı kültürlere ev sahipliği de yapan İpek Yolu barındırdığı tarihsel zenginlikleri ile turistik anlamda çekicilik oluşturmaktadır. Güzergah üzerinde yer alan tarihi yapılar turistik anlamda önem kazanmıştır. İpek Yolu üzerinde var olan kültürel mirasın ortaya çıkarılması, korunması ve turizme kazandırılması için günümüzde çeşitli çalışmalar yapılmaktadır. Türkiye’de Tarihi İpek yolu üzerinde yer alan çok sayıda han, hamam gibi tarihi yapılar Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın öncülüğünde restore edildi, koruma altına alınmış ve turizme kazandırıldı. Arkeolojik kazılarda da pek çok eser ortaya çıkarıldı.