Takı Sanatı
-
2021
Tarih öncesi çağlardan günümüze kadar kullanılmış bir aksesuar olan takıların günümüze gelene kadar taşıdığı anlamlar her çağda farklı olmuştur. Tarih öncesi çağlarda insanlar takıları bir süs eşyası olarak değil görebildiği ya da göremediği doğadaki güçlere karşı korunma amaçlı veya sosyal statü göstergesi olarak sembolik anlamda kullanılmıştır. Hatta arkeolojik kazılarda ortaya çıkarılan buluntulara bakıldığında takıların büyü ve dinsel öğe olarak da kullanıldığı bilinmektedir. Çağlar ilerledikçe takıların kullanım amacı ve yapımında kullanılan hammaddesinin değişime uğradığı görülmektedir. İnsanoğlu yaşadığı çağın ihtiyaçları doğrultusunda hayvan kemiklerinden ve doğada bulunan madenlerden takı yapmaya başlamıştır. Uzun bir süre takılar korunma amacıyla kullanılmış, yakın çağa geldiğimizde süsleme amacıyla da kullanılmaya başlanmıştır. Fakat günümüzde bile hala bazı takıların nazardan, kötü güçlerden korunma amaçlı kullanıldığı büyü ve dinsel öğe olarak insanların üzerinde taşıdığı görülmektedir. Korunma amaçlı kullanılan takılara verilecek en popüler örnek günümüzde de kullanımı çok yaygın olan nazar boncukları ve el göz motifi denilen simgesel anlam yüklenmiş öğelerdir. Kültürümüzde takılarda olduğu gibi birçok el sanatı ürünü olan halı, kilim gibi havlı havsız dokumalarda da benzeri motiflerin aynı anlamlarda kullanımı bilinmektedir. Bu anlamda takı sanatında da bu motiflerin yer alması geleneklerin, el sanatlarının birçok alanında kullanıldığının göstergesidir.
Takılar da Bronz Çağı, Demir Çağı ve Tunç Çağı gibi dönemleri geçirdikten sonra yaşanılan çağların ve o çağlarda ortaya çıkarılan madenlerin bulunmasıyla birlikte bir gruplandırılmaya gidilmiştir. Takılar bu gruplandırılma doğrultusunda takılarda kullanılan taşlar; yarı değerli ve değerli olmak üzere iki gruba ayrılmıştır. Doğada çok bulunan ve çabuk elde edilenler yarı değerli, doğada nadir bulunan ve zor çıkarılan taşlar ise değerli grubuna alınmıştır. Bunun sonucunda çeşitli taşlardan ve madenlerden oluşturulmuş takılar ortaya çıkmıştır. Sembolik anlamları eskisi kadar popüler olmasa da günümüzde hala devam etmektedir. Günümüzde geleneksel takıların yanı sıra modernize edilmiş çok çeşitli simgesel anlamlar içeren takılar da yapılmaktadır. Takıların statü simgesi olma özelliği günümüzde de devam etmekte, değerli taşlardan yapılan takılar zenginliğin ve sosyal sınıf farkının bir göstergesi olmaktadır. Takı, yüzyıllar boyunca insanoğlunun hayatında her zaman yerini almış bir öğe olması ve aynı zamanda bir kültürü ve zenginliği yansıtması bakımından önemli bir sanat dalıdır.