Sonsuzluğun Kapısı Türbeler Sergisi

Etkinlik Sergi

(İstanbul, 16 Ağustos – 5 Ekim 2010)

Sevdiklerini kaybeden insan, elinde cansız bir bedenle üzüntü içerisinde kalakalır. Onu kendi inançları, yaşayış şekli, içinde yaşadığı coğrafyanın özellikleri doğrultusunda korumak, muhafaza etmek ister, korur ve muhafaza eder. İnsan güçlendikçe sevdikleri, önem verdikleri ya da kendisi için tasarladığı bu özel mekanlar da değişir, gelişir. Türbe, bazen dünyanın yedi harikasından biri olan bir piramit, bazen ise tek bir taş formundaki mezarın Arapça kökenli Türkçe adıdır. İslam dininin ulaştığı tüm coğrafyalara, türbeler de temel karakteristik mimari biçimleri ve malzemeleri ile ulaşmışlardır. Bir cami bahçesi ya da külliye içerisindeki gömünün üzerinde yükselen altıgen ya da sekizgen, üzeri bir koni ya da kubbe ile örtülü taş yapı, tipik bir türbe biçimidir. İçeride sade bir yazıtın başucunda olduğu sembolik taş sanduka, kumaşlarla kaplanmıştır. Mezarın baş kısmını gösteren taş ya da beyaz kumaş kaplı bir sarıktır. Erken dönem iki katlı örnekler İlhanlılar ya da Persler'de görülürken, Osmanlı döneminde ise tek katlı ve göçebe geçmişlerini yansıtan çadır biçimleri görülmektedir.

Bir yılının 354 ya da 355 gün olan ve 12 tane kâmeri ayı temel olan Hicrî takvimin dokuzuncu ayı olan Ramazan, İslâm’ın kutsal kitabı Kuran-ı Kerim ayetlerinin, İslâm meleği Hz.Cebrail tarafından İslâm Peygamberi Hz. Muhammed’e tebliğ edilmeye başlandığı aydır. Bu ay tüm İslâm alemi tarafından oruç tutarak, dualar edilerek ve yardımlar yapılarak kutlanmaktadır. 2010 yılında İstanbul’un Avrupa Kültür Başkenti olması münasebetiyle her sene düzenlenen Ramazan ayı etkinlikleri de kültürel bir proje olan Ramazan İstanbul Projesi ile zenginleştirilmiştir. Ramazan İstanbul Projesi’nde yer alan 12 etkinlikten biri de Sonsuzluğun Kapısı: Türbeler Sergisi olmuştur. Sergi bu proje kapsamında İstanbul Valiliği, İstanbul Büyükşehir Belediyesi, Fatih Belediyesi, İl ve Turizm Müdürlüğü ile İstanbul 2010 Avrupa Kültür Başkenti Ajansı işbirliğinde gerçekleştirildi.

Sergide Osmanlı İmparatorluğu padişahları ve devlet büyükleri ile İslam alimleri ve kanaat önderlerinin türbelerine ait İstanbul Türbeler Müzesi Müdürlüğü uhdesinde bulunan 117 adet türbeden 135 parça eser yer aldı. Sultan II. Mahmut, Sultan Abdülaziz ve Sultan Abdülmecit türbelerindeki hat ve levhalar, Serttare-i Şerif (Kâbe iç örtüsü), Ravza-i Mutahara örtüsü, altın simle işlenmiş Kadem-i Şerif perdesi, Tac-ı Şerif, el yazması Kuran-ı Kerim’ler, Eyüp Sultan, Aziz Mahmut Hüdai, Karaca Ahmet, Merkez Efendi, Yahya Efendi, Sümbül Efendi gibi İslam alimlerinin seccade, hırka, takke, keçe seccadeler, arakiyeler, padişah kaftanları gibi kişisel eşyaları, türbe ikram tabak, tepsi, gülyağı şişesi, şamdanlar, ibrik ve sürahiler yer aldı. 1979 yılından beri ilke defa sergilenen eserler arasında Sultan Abdülaziz’in iki adet, Sultan II. Mahmut’un yine iki adet ve Sultan Abdülmecit’in bir adet hat ve levha çalışmaları, vakfiyeler, fermanlar, beratlar yer aldı. Sümbül Efendi Hazretleri Türbesindeki Hilye-i Şerif, Kadem-i Şerif, XVI. yüzyılda yaşamış Yahya Efendi Hazretlerinin Hırkası, şifa ve hıfz ayetleri işlenmiş gömleği, XV. yüzyılda yaşamış Aziz Mahmut Hüdai’nin terlikleri, dualar şifreler yazılmış tılsımlı gömleği, ahşaptan yapılmış zikir tespihi, Zeynep Kamil Türbesinde ikramda kullanılan XIX. yüzyıl sarı üstüne rengarenk çiçekli aşurelik, Eyüp Sultan Hazretlerinin kabrinin bulunuşunu anlatan sülüs yazılı levha, Merkez Efendiyi anlatan taş levha, XVI. yüzyıl Ravza-i Mutahara örtüsünden yapılmış namaz takkesi ile Sultan II. Mahmut’un türbesine ait ahşap üzerine gümüş işlemeli rahle ilgi çeken eserler arasındadır. Bir türbenin nasıl yapıldığı, döşendiği, türbe tarihi, mimarisi ve defin hakkında bilgilerden oluşan bir türbe enstelasyonu sergilenenler arasındadır.

Yararlanılan Kaynaklar

Derman, M.U., Yüksel, İ.A., Serin, M., ve diğ. (1995). Ekrem Hakkı Ayverdi Hatıra Kitabı. İstanbul: Kubbealtı Neşriyatı; https://istanbul2010.org/european-capital-of-culture/, (Erişim taihi: 11.04.2020); https://www.ibb.istanbul/Uploads/2016/12/agustos2010.pdf, (Erişim taihi: 13.03.2020); Passerini, G. (Editör). (2018). WIT Transactions on the Built Environment: Islamic Heritage 2018: Volume 177. 2018, Southampton: WIT Press.

Ayrıntılı bilgi için bakınız

Derman, M.U., Yüksel, İ.A., Serin, M., ve diğ. (1995). Ekrem Hakkı Ayverdi Hatıra Kitabı. İstanbul: Kubbealtı Neşriyatı.