Son Şans Turizmi
Kavram Turizm Çeşitleri Üretim Yönetimi ve Pazarlama
-
2019
1990’lı yıllardan beri gündemde olan iklim değişikliğinin, başta kutuplar olmak üzere soğuk iklimlerde etkilerinin yoğun olarak gözlemlenmesi, bitki örtüsünde değişimlere, okyanus üzerindeki buz kalınlığının azalmasına, toplum sağlığındaki değişimlere, vahşi doğanın kayboluşuna veya vahşi hayat türlerinin çeşitli coğrafyalara dağılımına sebep olması bu bölgelerin yok olmadan önce görülmesi merakını doğurdu. Medya ve akademik alanında bu seyahat olgusunu tanımlamak için; afet turizmi, iklim ve yok olma turizmi, iklim değişikliği röntgenciliği, iklim gezileri, kıyamet turizmi, risk altında olan destinasyon turizmi, küresel ısınma turizmi, yok olmadan önce görün turizmi gibi çeşitli terimler de kullanıldı. Yok olma ve risk durumunu turizme bir avantaj ve farkındalık olarak kazandıran olgu olarak “son şans turizmi” için farklı kaynaklarda gösterilen tüm bu tanımlamalar küresel ısınmanın doğal ve kültürel destinasyonlara etkisine dikkat çekmektedir.
Birçok görsel ve yazılı medya organları, tehlike altında olan yerler hakkında yaptıkları yayınlar ile toplum farkındalığını arttırdı. Douglas Adams ve Mark Carwadine’nin 1991 yılında yazmış oldukları Görmek İçin Son Şans (Last Chance to See) kitabının ardından BBC’nin 2009 yılında Görmek İçin Son Şans televizyon programı ve programdan esinlenilerek aynı yıl içinde Carwadine’nin yazmış olduğu Görmek İçin Son Şans: Douglas Adams’ın İzinde kitabı ile Newsweek dergisinin 2010 yılında yayınladığı Kaybolmadan Önce Hatırlanması Gereken 100 Yer özel sayısı gibi birçok yayın üretildi.
Son şans turizmi alanında dünyada en çok ziyaret edilen destinasyonlar arasında Antartika (buzullar), Galapagos adaları, kutup bölgeleri (kutup ayıları), Avustralya Büyük Set Resifi (Great Barrier Reef – dünyanın en büyük mercan resifi sistemine sahip ve çeşitli deniz yaşamına ev sahipliği) Kilimanjaro Dağı, Maldivler, Venedik, Yellowstone Milli Parkı, Alpler, Bwindi Milli Parkı yer almaktadır. Doğa olaylarının yanında sosyal sebepler ile de belli zamanlarda çeşitli yerlere ziyaretçi akınları yaşandı. Berlin’deki son duvar kalıntısını görmek için 1989 yılında binlerce ziyaretçinin gelişi, 1700 yolcunun Güney Hampton’da, İngiltere’den New York’a seyahat eden QE2 okyanus gemisinin reklamları sonucunda son yolculuğunun bir parçası olarak fuarlarda yaptığı büyük harcamalar, 2008 yazında binlerce taraftarın Yankee Stadyumu’nu doldurması bunlara örnek olarak verilebilir. Türkiye’de ise, Hasankeyf, Nemrut Dağı, Efes antik kenti örnekler arasındadır.
Son şans turizmi, son yıllardaki akademik çalışmalarda etik konusunda tartışmalara konu olmaktadır. Bu yeni seyahat biçimindeki paradoks, turistlerin sık sık uzun mesafelere (özellikle uçak ile) seyahat ettikleri ve dolayısıyla artan sera gazı emisyonları ve ziyaret edilen cazibe merkezlerini tehdit eden iklim etkilerine katkıda bulunmak gibi orantısız bir şekilde sorumlu oldukları gerçeğine dayandırılmaktadır.
Son şans turizmin sürdürülebilir olması ve açmazlarından kurtulabilmesi için turizm planlaması başlığı altında yapılması gerekenler; kapasiteyi kontrol altına almak, rekreasyonel olmayan turizm faaliyetleri ile dengelemek, çok işlevli ekosistemler yaratmak, geri dönüşü olmayan peyzaj durumunu kontrol altına almak, toprak sahiplerinin koruma ve değerli yatırımlara yatırım yapma teşviklerini güçlendirmek şeklinde özetlenebilir.
Referanslar
Bağçı, E., Pak, A. ve Akçay, Y. (2017). Göç Turizmi (Diaspora), Son Şans Turizmi (Last Chance), Oyuncak Turist (Toy Tourist) Kavramlarının Türkiye’deki Turizm İşletmeleri ve İşletmecileri Açısından Bilinirliğine Dair Bir Araştırma, 18. Ulusal Turizm Kongresi “Kültür Turizmi”, Mardin. 836-845; Dawson, J. ve Lemieux C. (2011) Ethical Considerations of Last Chance Tourism, Journal of Ecotourism: 250-265; Groulx, M., Boluk, K., Lemieux, C. ve Dawson, J. (2019). Place Stewardship among Last Chance Tourists, Annals of Tourism Research, (75): 202-212; Hindley, A. ve Font, X. (2015). Values and Motivations in Tourist Perceptions of Last-Chance Tourism, Tourism and Hospitality Research, 18 (1): 1-12; Lemelin, R. H., Dawson, J., Stewart, E. J., Maher, P. ve Luck, M. (2010). Last Chance Tourism: The Doom, The Gloom, and The Boom of Visiting Vanishing Destinations, Current Issues in Tourism, 13 (5): 477–493.
Ayrıntılı bilgi için bakınız
Lemelin, R. H. Dawson, J. ve Stewart, E. (2012). Last Chance Tourism: Adapting Tourism Opportunities in a Changing World. Londra: Routledge.