Seyahat Çeki

Kavram Ekonomi Üretim Yönetimi ve Pazarlama

Türkçe diline tercüme edildiğinde tatil çeki, seyahat çeki adlarıyla anılan, İngilizce dilinde ise traveller’s cheque, travel voucher veya holiday voucher, traveller’s letter of credit, Fransızca cheque de voyage veya cheque vacances, Almanca reisecheck adlarıyla çeşitli yayınlarda karşılaşılan seyahat çeki, ilk defa İngiltere’de ortaya çıktı. Bir kaynağa göre, bulunan en eski seyahat çeki Latince dilinde olup 1201 yılında İngiltere’den Kral John tarafından gönderilen iki elçi tarafından Roma’daki Papa’ya verildi. Dünyada kayıtlı ilk organize turu da gerçekleştiren Thomas Cook, 1868 yılında bir otel kupon sistemi geliştirdi. Bir önceki yıl test ettiği bu uygulama ile büyük şehirlerdeki otellerden sabit fiyat alabilme amacına ulaştı. Seyahat çekleri, yolcular tarafından konaklama, ulaştırma, yeme-içme, antlaşmalı işletmelerden alışveriş gibi harcamaların ödemesinin yapılması için de kullanılmaktadır.

Seyahat çeklerinin parasal değeri, banknot gibi basılıdır. Bankaya bedeli peşin ödenerek satın alınır. Ödenen bedel, komisyon ve masraf eklendiğinden, çekin nominal değerinden biraz yüksektir. Seyahat çeki sahibine verilirken üzerine örnek bir imza attırılır. Seyahat çeki, dünyanın her yerinde kimlik doğrulaması yapılarak bankanın muhabirleri tarafından ödenir. Seyahat çeki kullanılmadan gezi tamamlanmışsa geri iade edilebilir. İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra seyahat çekleriyle mal alanlara yabancı ülkelerde vergi indirim yapılması, sistemin bir dönem rağbet görmesini sağladı.

Bazı ülkelerde seyahat çekleri, ticari konaklama işletmelerinde geçerli ödeme kolaylığı sağlarken (Macaristan, Romanya), diğer ülkelerde sosyal turizm tesislerine (Fransa) erişimi sağlamaktadır. Tatil çeki sistemi bankalarda bozdurulduğunda komisyon bedeli talep edildiğinden, kamu sektörü yararına bir gelir sağlamaktadır. Özellikle Fransa’da tatil çekleri sisteminin işleyişi seyahat endüstrisi açısından büyük önem taşımaktadır. Fransa’da bu programa katılım sağlayan şirketler, çalışanlarına tatilleri için düzenli birikimler yapma imkânı sunmaktadır. Bu birikimler, işverenler ve sosyal kurumlar tarafından desteklenmektedir. Böylelikle, şirketler ve sosyal kurumlar vergi indiriminden ve sosyal katkıdan faydalanırken, vergi mükelleflerince finanse edilmiş bir devlet sübvansiyonu oluşturulmaktadır.

Seyahat çeklerinin sürdürülebilir seyahati özendirmesi için bir araç olarak kullanılmasıyla ilgili olarak, Almanya, Amerika Birleşik Devletleri ve Fransa’da uygulanan bir modelden bahsedilmektedir. Bu modelin temelinde, işveren tarafından çalışanlara toplu taşımda kullanmaları için vergiden muaf olan ve dolayısıyla çalışanlara eşdeğerdeki bir maaşa karşılık olarak bir teşvik niteliğinde olan seyahat çekleri dağıtılmaktadır.

Referanslar

Diekmann, A. ve McCabe, S. (2011). Systems of Social Tourism in the European Union: A Critical Review, Current Issues in Tourism, 14(5): 417-430, DOI: 10.1080/13683500.2011.568052; İktisat Sözlüğü (b.t.). Seyahat Çekleri Nedir?, https://www.iktisatsozlugu.com/nedir-1748-seyahat-cekleri-#.XTmv7fIzbIU, (Erişim tarihi: 25. 07. 2019); Minnaert, L., Maitland, R. ve Miller, G. (2011) What is Social Tourism?, Current Issues in Tourism, 14(5): 403-415, DOI: 10.1080/13683500.2011.568051; Thomas Cook (b.t.). Thomas Cook History. https://www.thomascook.com/thomas-cook-history/, (Erişim tarihi: 25. 07. 2019).

Ayrıntılı bilgi için bakınız

Ellinger, E.P. (1969). Travellers’ Cheques and the Law, The University of Toronto Law Journal, 19(2): 132-156. University of Toronto Press. https://www.jstor.org/stable/825019, (Erişim tarihi: 17. 07. 2019); Root, A. (2001) Can travel vouchers encourage more sustainable travel?, Transport Policy, (8): 107-114.