Selous, Frederick Courteney

Kişi Yazar Seyyah

(1851 – 1917)

Londra’da doğdu (1851). Tanınmış Afrika avcıları olan Charles Baldwin ve Gordon Cumming’in anılarının etkisi altında Afrika’yı düşleyerek büyüdü. İlk kez 1871 yılında Afrika’ya gitti ve kıtanın çeşitli bölgelerinde büyük av'lar düzenledi. 1894-1897 yılların arasında avlanmak ve gözlem yapmak üzere üç kez Batı Anadolu’ya da gelen Selous 6. 01. 1917 tarihinde, Afrika’nın Behobeho yöresinde öldü. Avcılığının yanı sıra iyi bir gözlemci, doğabilimci ve kâşif olan Selous’nun Sport and Travel (1900) (Av ve Gezi)’den başka A Hunter’s Wanderings in Africa (1881) (Bir Avcının Afrika Gezileri), Adventure in South-East Africa (1883) (Güneydoğu Afrika Serüveni), Sunshine and Storm in Rhodezia (1887) (Rodezya’da Güneş ve Fırtına) ve African Nature Notes and Reminiscenses (1908) (Afrika Doğa Notları ve Anılar) adlı kitapları da bulunmaktadır.

Selous XIX. yüzyıl sonlarına doğru avlanmak için üç kez geldiği Batı Anadolu dağlarını, ormanlarını, insanlarını ve av hayvanlarını bir avcı gözüyle anlatarak omzunda silahıyla dolaştığı kırsal yörelerin yüz yıl öncesini bu kitabında bize ilginç ayrıntılarla aktarıyor. Eski Uşak’ın sokaklarını, köpeklerin bekçilik yaptığı Elmalı çarşısını, Türk köylerini, Musa Dağı’nın sarp uçurumlarını, Murat Dağı’nın, Akdağ’ın, Maymun Dağı’nın karanlık ormanlarını onunla birlikte dolaşıyor, Yürükler, Türkmenler, Anadolulu Rumlar ve Türk avcılarla tanışıp, kocaman kıvrık boynuzlu yabankeçilerini ve kafalarından ağaç gibi çatallanmış boynuz taşıyan geyik boğalarını onunla beraber izliyoruz.

Frederick Courteney Selous, Sport And Travel East and West adlı kitabı Türkçeye çeviren Derin Türkömer’dir. Kitap Av ve Gezi adıyla, Yapı Kredi Kültür Sanat Yayıncılık Ticaret ve Sanayi A.Ş. tarafından 1998 yılının Kasım ayında birinci baskı olarak yayımlandı.

Kitap XIX. yüzyılda İzmir ve çevresine avcılık yapmak üzere gelen Selous’un av maceralarını, Anadolu insanı ve kültürüne ait özelliklerine ilişkin görüşlerini yansıtır. Kitap, çevirmenin önsözü dışında üç bölümden oluşur. Birinci bölüm Küçük Asya’da Bir Ay, ikinci bölüm Maymun Dağı’nda Yabankeçisi Peşinde, üçüncü bölüm Küçük Asya’da Gezi, Avcılık ve Ornitoloji adını taşıyor.

“Küçük Asya’da Bir Ay” adlı birinci bölümde Selous, 1894 yılının Temmuz ayında İstanbul’a gelir ve Anadolu’ya küçük Asya dedi. Kızıl geyik, yabankeçisi, geyik boynuzları ile ilgili araştırma yaptı ve bunların hangi bölgede olduğuna dair bilgi toplar. Bu bilgiler doğrultusunda Eylül’de İzmir’e gelir. Av maceralarına başlamak üzere Antalya Elmalı’ya ve oradan da Musa Dağı'na gider. Bu macerada yanında rehberi Manoli adlı Rum ve aşçı, tercüman olan Rum Antonia vardır. Denizli, Acıbadem, Akdağ hattından sonra Elmalı Başgöz Köyü’ne geldi. Finike limanından hareketle Musa dağına ulaşır. Burada ilk avı yaşlı bir dişi yabankeçisidir. Sonra kalın kıvrık boynuzlu (61 santimetre) teke avladı. 3 Ekim’de İzmir’e döner.

Maymun Dağı’nda Yabankeçisi Peşinde adlı ikinci bölümde Selous, 1895 yılının Ocak ayının sonuna doğru önceki yıl geldiği Küçük Asya’ya tekrar gelir. 2 Şubat’ta İzmir’deydi. Avcılık yapmak üzere Maymun Dağı’na yola çıkar, Maymun Dağı’nın eteklerinde Tuz Gölü’nün olduğundan bahseder. Maymun Dağ’ında boynuzları 71 santimetre olan keçi avlar. Bu dağda en büyük avı tek boynuzlu bir tekedir ve boynuz uzunluğu 112 santimetre, dip çevresi 24 santimetre, uzun siyah sakalı 28 santimetre. 13 Şubat’ta İzmir’e döner. 14 Şubat’ta İngiltere için yola çıkar Selanik, Belgrad, Viyana, Paris yoluyla 19 Şubat’ta Londra’ya varır.

Küçük Asya’da Gezi, Avcılık ve Ornitoloji adlı üçüncü bölümde Selous, 16. 02. 1897’de Murat Dağı’na gitmek üzere İzmir’den ayrılır. Bu yolculukta Çivril, Uşak kasabalarına uğrar, Uşak Kasabası’ndaki halı dokumacılığından da bahseder. 22 Şubat’ta Murat Dağı’na geldi, öncelikle yemek için bir dişi geyik avlar. Daha sonra 7 Mart’ta tekrar Maymun Dağı’na gelir. Orada kara akbaba yumurtası toplamak ister. İlk olarak kızıl akbaba yumurtası alır. 13 Mart’ta Sütlüce’ye gelir. Akdağ’da gri geyik avlar, kartal yumurtası alır ve Homa Köyü’nde de kızıl akbaba yumurtası alır. Dönüşte 25 Mart’ta Maymun Dağı’ndan üç kızıl akbaba, iki kara akbaba yuvası alarak İzmir’e döner.

Kitap Selous’un şu cümleleri ile sona erer: “İzmir’e dönüşümle birlikte bu vahşi ve ilginç kırsalda altı hafta süren gezim sona ermiş oluyor. Ancak karlarla örtülü dağların hem güneş hem fırtına altındaki görkemli görüntüleri uzun yıllar anılarımdan silinmeyecek. Oraların vahşi yalnızlığı içinde kocaman boğaları kovaladığımı, bazen de yeni vurulmuş dev bir boğanın, dağların o muhteşem boynuzlu asilzadesinin yanında içim mutluluk dolu durduğumu düşlerimde hâlâ görmekteyim. Bu görüntü yalnızca bir düş olarak mı kalacak? Zaman gösterecek bunu. Ancak zaman benim ve benim gibi güzel günlerinin çoğunu geride bırakmış olanların aleyhinde yol alıyor”. Bu sözlerinden sonra Frederick Courteney Selous 06. 01. 1917’de hayata gözlerini kapadı ve Anadolu onun için bir düş olarak kaldı.

Referanslar

Selous, F. C. (1998). Av ve Gezi (Çev. D. Türkömer). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları; http://kitap.ykykultur.com.tr/yazarlar/f-c-selous, (Erişim tarihi: 15.07.2020).; https://www.researchgate.net/profile/Nadir_Avsaroglu/publication/327418951_ANADOLU_SEYAHATNAMELERINDE_MADENCILIK/links/5b8e70eca6fdcc1ddd0bb367/ANADOLU-SEYAHATNAMELERINDE-MADENCILIK.pdf, (Erişim tarihi: 15.07.2020).