Şehir Sağlığı
Kavram Sosyoloji Şehir ve Bölge Planlama Rekreasyon
1842 yılında İngiltere’de düzenlenen Kasabaların Sağlığı konferansında Chadwick Raporu (The Sanitary Report) yayımlandı ve Kasabaların Sağlığı Birliği kuruldu. Hepsinin amacı halkın yaşam koşulları ve şehirlerin sağlık sorunları ile ilgilenmek olarak belirtildi. Şehir sağlığı, Türkiye’de Umumi Hıfzıssıhha Kanunu ve Belediye Kanunu ile 1930 yılında tanımladı. Hıfzıssıhha Kanunu’nda şehir ve kasabalar hıfzıssıhhası ve yeni tesis olunacak veya tevsi edilecek şehir ve kasabalara ilişkin maddeler yer almaktadır. Belediye kanunu sıhhi şartlara vurgu yapmakta ve her iki kanun birlikte sıhhi denetimlerin ortak yapılmasını sağlayarak şehir sağlığında yerel işbirliği örneğini ortaya koymaktadır. 1950’li yıllarda İstanbul Teknik Üniversitesi İnşaat Fakültesi bünyesinde Şehir Sağlığı ve Tekniği Kürsüsü'nün olduğu görülmektedir.
Dünya Sağlık Örgütü kurulduktan sonra birey, çevresi ile birlikte ele alınmaya başlandı ve sağlık merkeze yerleştirildi. Tüm dünyada uygulanan sağlıklı ortamlar oluşturmaya yönelik programlarla, insan eliyle oluşturulan çevrelerin sağlığı ele alınmaya başlandı. Sağlığın geliştirilmesi Ottowa Bildirgesi, Sundsvall ve Jakarta Bildirgeleri, Sağlık 2020 belgesi gibi sağlık politikasına yön veren belgelerde sağlıklı ortamlar şeklinde vurgulanmaktadır.
Dünya Turizm Örgütü, yerelde sağlığı destekleyen ortamların, sağlığı geliştiren çevrelerin oluşturulmasında yaşanan sorunları değerlendirerek daha etkin araçlar geliştirdi. 1986 yılında başlatılan Sağlıklı Şehirler Projesi de bu araçlardan biridir. Şehir sağlığı kavramı, bu projede ete kemiğe bürünmektedir. İnsan eliyle yaratılan çevrelerin sağlığını belirleyen unsurları, olumlu ve olumsuz yanları tanımlamak, ölçmek, izlemek, değerlendirmek, geliştirmek ve güçlendirmek için gerekenleri ortaya koymaktadır. Şehirleri birer canlı organizma olarak kabul etmekte ve sağlığın belirleyicilerine ek olarak sosyal göstergeleri de dikkate almaktadır. Şehrin sağlığını ölçen göstergelerden yararlanılarak şehir sağlığının mevcut durumu resmedilir. Şehrin sağlığını geliştirme planları ile de geleceğe yönelik çalışmalara hız verilmektedir.
Kanıta dayalı halk sağlığı bakış açısı ve her politikada sağlık hedefi doğrultusunda şehirlerin sağlığını yönetecek yönetim mekanizmaları ve liderlik modelleri üzerinde çalışmalar yoğunlaşmaktadır. Şehrin sağlığından sadece tabiplerin sorumlu tutulamayacağı, şehri yöneten tüm kurum, kuruluş ve vatandaşların sorumluluğu olduğu vurgulanmaktadır.
Dünya Turizm Örgütü, Uluslararası Sağlıklı Şehirler Ağı aracılığı ile şehir sağlığına ait hedef ve stratejileri, şehirlerle birlikte belirlemektedir. Bu hedef ve stratejiler, ülkelerdeki Ulusal Sağlıklı Şehirler Ağları aracılığı ile yerel uygulamalara rehberlik etmektedirler. Türkiye’de ulusal ağ koordinatörlüğü 1993-2005 yılları arasında Sağlık Bakanlığı tarafından yürütüldü. 2005 yılından itibaren Türkiye Sağlıklı Kentler Birliği bu görevi üstlendi. Birlik 2005 yılında kurulmuş olan bir belediyeler birliğidir. Şehir sağlığı kavramının kapsadığı konular şunlardır: Bireylerin sağlığı, tam iyilik hali ve refah, sağlıklı yerleşimler, çevre sağlığı, sağlıklı şehir ve mekân planlaması, hassas grupların sağlığı, sağlık etki değerlendirmesi, sağlıkta hakkaniyet, sektörler arası ve disiplinler arası işbirliği, katılım ve katkı ve şehir sağlığı diplomasisi.
Referanslar
Aycan, S. ve Evci, E.D. (2000). Healthy Cities Project in Turkey. İçinde; International Public Health Congress “Health 21 in Action” (ss. 165). Istanbul; Çamur, D. ve Evci, D. (2002). Sağlıklı Şehirler Hareketinin Başlangıcı ve Gelişimi. İçinde; İ. Toprak, A. İ. Ercan, A. Arslan, E. D. Evci ve Z. Oğuz (Editörler), Ulusal Sağlıklı Şehirler Ağı, Sağlıklı Şehirler Serisi -I- (ss. 13-20). Ankara: BMS Matbaacılık; Lafond, L. J., Heritage, Z., Farrington, J. L. ve Tsouros, A. D. (2003). National Healthy Cities Network, A Powerful Force for Health and Sustainable Development in Europe. Denmark: World Health Organization; Sağlık Bakanlığı Dış İlişkiler Dairesi Başkanlığı. (1997). Dünya Sağlık Örgütü ve Türkiye ile ilişkileri. Ankara: Sağlık Bakanlığı Yayınları; Toprak, İ. ve Evci, E. D. (2002). Sağlıklı Bir Yaşam İçin Sağlıklı Ortamlar. İçinde; İ. Toprak, A. İ. Ercan, A. Arslan, E. D. Evci ve Z. Oğuz (Editörler), Ulusal Sağlıklı Şehirler Ağı, Sağlıklı Şehirler Serisi -I- (ss. 5-12). Ankara: BMS Matbaacılık.
Ayrıntılı bilgi için bakınız
Evci Kiraz, E. D. (2018). Şehir Sağlığı. İçinde; P. Okyay, N. Dedeoğlu ve Z. Öztek (Editörler) Tarihsel Bakışla Türkiye’de Halk Sağlığı (ss. 304-314). Ankara: Halk Sağlığı Uzmanları Derneği; WHO. (t.y.). Urban Health, http://www.euro.who.int/en/health-topics/environment-and-health/urban-health, (Erişim tarihi: 27.08.2019).