Balıkesir’in Marmara Adası olarak bilinen ilçesinin Saraylar beldesinde yer almaktadır. Antik dönemde Prokonnessos olarak adlandırılan Marmara Adası -ada günümüzdeki adını mermerden (marmor) almaktadır- Balıkesir’in tek ada ilçesidir ve il merkezine yaklaşık 148 kilometre uzaklıktadır. Adaya ulaşım için düzenli olarak feribot ve gemi seferleri yapılmaktadır. Saraylar açık hava müzesi ise ilçe merkezine yaklaşık dokuz kilometre uzaklıktadır.

Antik dönemde Palatia olarak adlandırılan Saraylar beldesi, nekropol alanı ve mermer ocakları nedeniyle adanın önemli merkezlerinden biri konumundadır. Beldede mermer ihracatına yönelik yapılan bir liman inşaatı sırasında, batısında kalan vadide, Roma çağına ait bir nekropolün bulunmasıyla birlikte 1971 yılında kazılara başlandı. Kurtarma kazısı niteliğindeki çalışmalar, 1978 yılına kadar sürdü. Kazılar sonucunda Roma dönemine ait mermer lahitlerden oluşan bir mezarlık alanı ortaya çıkarıldı. Lahitlerin içerisinde iskeletlerin yanı sıra koku şişeleri, kandiller, kaseler ve altın sikkeler bulundu. Beldenin güneyinde de Roma dönemine ait birkaç lahit belirlendi. Bir başka mezarlık alanı ise beldenin doğusunda Abrus üstü mevkide tespit edilmiştir. Mezarlıkta kısmen işlendi ve işlenmesi tamamlandı lahitlerin yanı sıra kabartmalarla bezenmiş lahitler de bulundu.

1979 yılında Mermercik Koyu’nun arkasındaki sırtlarda da yüzey araştırmalarına başlanmış, beldenin 50 bin metrekarelik alanına yayılan antik mermer ocakları ile birlikte birçok mermer kalıntıları bulundu. Yapılan araştırmalar sonucunda antik dönemde bu mermerlerin dünya çapında üne kavuştuğu; Akdeniz medeniyetlerinin, Romalıların ve Bizans İmparatorluğu’nun yoğun ilgisini çektiği belirlendi. Günümüzde bu mermerler sayesinde Marmara Adası, Roma, Geç Antik-Erken Bizans dönemlerine ait mermer işçiliği tekniklerini yansıtan yegane ada oldu.

Beldede yer alan antik ocaklardan çıkartılan beyaz-gri desenli Marmara mermeri, M. Lepsius” ya da “Cyzicenum Marmor olarak adlandırılmıştır. Mermerler heykeltıraşlıktan ziyade sütun ve sütun başlığı gibi mimari yapı elamanlarında kullanılmıştır. Bunun en önemli nedeni metrelerce uzunlukta ve çatlaksız olarak blok taş verebilmesidir. La Mottraye anlatımlarında Saraylar’dan şu şekilde bahsetmektedir: “04. 01. 1710, rüzgâr elverişli olduğundan Erdek’ten Marmara’ya yelken açtık... Gece Palatia’ya (Saraylar) vardık. Burası adanın kuzeyinde büyük bir köydür. Civardan çıkarılan mermer buradan yüklenir. Rüzgâr kaldığından ve ters döndüğünden, köye bir mil uzaklıkta en zengin ocağı görmeye gittim. Orada, Valide’nin Üsküdar’da yaptırdığı cami için mermer çıkartılıyordu... Cyzicenum Marmor adı verilen bu mermerin yapısı ince, kumlu, beyaz, yumuşak ve menekşe rengi damarlıdır.”

Roma döneminde yaygın olmamakla birlikte bazı ocak malları üzerinde kazıma ve kırmızı boya ile tek harften ya da harfler dizisinden oluşan kontrol işaretleri de saptanmıştır. Yöreden çıkarılan mermerler, biri Saraylar Koyu’nun içinde, diğeri eski adı Panormi olan Mermercik Koyu’nun ucunda olmak üzere iki limandan, kosterler kullanılarak diğer limanlara ihraç edilmiştir. Ayrıca bu mermerler, Anadolu’nun birçok Roma dönemi yapısında da kullanılmıştır. Örneğin bu mermerler, MS II. yüzyılda yapımına başlanan Perge tiyatrosunda tespit edilmiştir. Bunun yanı sıra Vitrivius, mermerlerin, MÖ 350’de inşa edilen Bodrum’da yer alan dünyanın yedi harikasından biri sayılan Halikarnassos Maussoleum’unda kullanıldığını ifade etmiştir.

Yöreden çıkarılan eserler, günümüzde açık hava müzesi adı altında Saraylar beldesinde sergilenmektedir ve müzeye giriş ücretsizdir. Bunların yanı sıra Saraylar beldesi, Türkiye’nin ilk mermer fabrikasının kurulması ile de önemlidir. Unkapanı’nda mermer atölyesi işleten Kayserili Mehmet Bey, zamanın armatörlerinden Paşabahçeli Hakkı Bey ve Manizadeler’den bir kişi, 1912 yılında fabrikayı hizmete açtılar. Fabrika, 1930 yılında Salih Sabri Karagözoğlu’na satılmış ve 1974’e kadar faaliyetini sürdürdü. Günümüzde atıl bir konumda olan fabrikanın, müze haline dönüştürülmesi beklenmektedir.