-
2020
İstanbul şehrinin ilk kurulduğu ve geliştiği bölgenin merkezi Haliç’te yer alan 100 yılı aşkın tarihinde ülkenin ekonomik ve toplumsal değişim sürecinde hatırı sayılır katkıları olan eski Cibali Tütün Fabrikası’nın üniversiteye dönüştürülmesi sırasında ortaya çıkan Osmanlı yapı kalıntısının restorasyonu ile 2007 yılında kuruldu. Kuruluşundan bu yana aktif müzecilik anlayışı doğrultusunda özgün sergiler ve kültürel etkinlikler düzenleyen Rezan Has Müzesi yaklaşık 9.000 yıl öncesine tarihlenen önemli bir arkeolojik eser koleksiyonuna sahiptir. Müze, 2009 yılında Cibali Tütün Fabrikası’na ait belge ve objeleri bünyesine katarak koleksiyonunu zenginleştirdi. Müzenin Neolitik dönemden Selçuklu dönemine kadar geniş bir zaman dilimini kapsayan arkeolojik eser koleksiyonu müze katında sergilenirken, çok amaçlı sergi salonu katında, başta Cibali Tütün Fabrikası’na ait eserlerden oluşturulan tematik sergiler düzenlenmektedir.
Müze katı Antik dönem İstanbul’unun önemli sarnıçlarından biri olan Seferikos sarnıcıyla birleşmektedir. İstanbul’un su ihtiyacını karşılamak için döneminde inşa edilmiş ve günümüze az sayıda örneği kalan sarnıçlardan Seferikos Sarnıcı 48 kemer, 15 ayak ve 20 sütunla inşa edilmiş kareye yakın dikdörtgen bir plana sahiptir. Uzun süre su toplamak için kullanılan sarnıç daha sonraki yüzyıllarda fabrikanın tütün deposu olarak, İkinci Dünya Savaşı yıllarında ise erzak ambarı olarak kullanıldı. Sergi alanının içinde yer alan bir diğer yapı ise XVII. yüzyıla tarihlenen yapı kalıntısıdır. İki ayrı bloktan oluşan Osmanlı dönemi yapı kalıntısı; taş, horasan harç ve az miktarda pişmiş toprak yaprak tuğla örgülüdür ve düzgün küfeki taşlardan oluşan bir taş döşemeye sahiptir. Bunun yanında yapıda yer alan bir başka taban kalın bir Horasan harcı ile kaplıdır ve bu da yapının, suyun kullanımına ilişkin bir amacı olabileceğini akla getirmektedir.
Rezan Has Müzesi, en erkeni Neolitik döneme; en geçi ise Selçuklu dönemine tarihlenen eserlerden oluşan geniş bir koleksiyona sahiptir. Yaklaşık 3.000 eserden oluşan bu koleksiyonda ana tanrıça idolleri, kesici-delici aletler, pişmiş toprak çanak – çömlekler, yazıtlı tuğla ve tabletler, heykel parçaları, metal kaplar, tılsım ve adaklar, silahlar gibi çok çeşitli gruplara dâhil objeler yer alır. Koleksiyonun sayıca en büyük grubunu ise Urartu takı grubu oluşturur. Doğu Anadolu’nun özgün uygarlıklarından Urartulara ait takılardan oluşan bu koleksiyonda MÖ VIII. ve VII. yüzyıla ait süs iğneleri, yüzükler, küpeler, bilezikler, fibulalar, kemer ve kemer parçaları, adak levhaları, pazıbentler, boyunluklar, kolyeler, saç spiralleri ve pektoral gibi eserler bulunuyor. Rezan Has Müzesi, 74 adedini tüm ve tüme yakın kemerin oluşturduğu 1.100 parçalı Urartu takı grubu ile bu bağlamda, dünyanın en kapsamlı Urartu takı koleksiyonlarından birine ev sahipliği yapmaktadır.
Rezan Has Müzesi, arkeolojik koleksiyonunun dışında; mirasının koruyucusu olduğu, bir asrı aşkın geçmişe sahip Cibali Tütün Fabrikası ruhunu yeniden yaşatmak ve bu kültür birikimini gelecek nesillere taşımak adına, fabrikadan günümüze ulaşmayı başarmış tütün ve sigara makinelerini, her türlü belge ve dokümanı; 2009 yılında başlayan ve yaklaşık iki yıl süren titiz bir konservasyon/restorasyon ve araştırma sürecinden geçirerek koleksiyonuna dahil etti. Müze, Cibali Tütün Fabrikası’na ait yaklaşık 1.900 eserlik koleksiyona dair tematik sergiler düzenlemeye devam etmektedir.
Rezan Has Müzesi, müzeleri topluma hizmet eden kuruluşlar olarak gören misyonu ile eğitime de önem vermektedir. Yüz yüze ve online olarak çok sayıda eğitim düzenleyen müze, çağın ruhu olarak tanımladığı teknolojiyi de, eserlerin orijinalliğini ve tarihselliğini ortadan kaldıracak kadar bozucu bir etki yaratmadan kullanarak eserleri yakından incelemek isteyenler, tarih ve kültür alanlarında çalışan araştırmacılar, nesnelerden yola çıkarak eğitimler yoluyla öğreten ve öğrenenler için de önemli bir araç olarak görmektedir
Referanslar
Rezan Has Müzesi Tanıtım Broşürü (2007). Rezan Has Müzesi. İstanbul; Rezan Has Müzesi (2017). Toprağın Mirası” Sergi Tanıtım Kitapçığı. İstanbul; Rezan Has Müzesi. (2017) Emeğin Mekânı: “Cibali Tütün Fabrikası” Sergi Tanıtım Kitapçığı. İstanbul.