-
2020
22. 06. 1657 yılında o dönemki İsveç kralı X. Karl Gustav’ın elçisi statüsü ile Doğu Avrupa’da karşı güç olarak rol oynayan Rusya, Lehistan ve Erdel’in stratejilerini Osmanlı yetkililerine bildirerek dostluk ilişkilerini güçlendirmek amacı güderek Osmanlı topraklarına gönderildi. Ralamb, İsveç tarafından Osmanlı’ya gönderilen ilk resmi temsilci olarak bilinmektedir. İsveç’in Osmanlı’nın Lehistan’a girerek oradaki Hristiyan gücü üzerinde tahakküm kurması endişesi ile ikinci bir elçi daha gönderilmesi ve ardından Osmanlı egemenliği altındaki Erdel Prensliği ile ittifaka girmiş olmaları neticesinde Erdel Prensi ile seyahati esnasında yakın ilişkiler kurmuş olan Ralamb, güvenilirliğini yitirdi. Dolayısıyla Osmanlı ile İsveç arasındaki ilişkiler geliştirilemedi, aksine 50 yıl kadar bir gecikme ile Poltowa yenilgisine kadar düşünülen ittifak kurulamadı. Ralamb’ın bu görevinin başarısızlığa uğramasının ardından Osmanlı’nın o dönemki sultanı IV. Mehmed, elçilerin geliş amaçlarını tam anlamıyla idrak edebilmek adına Ralamb’ın ve ardından gönderilen elçi Welling’in Osmanlı sınırları dışına çıkmasına izin vermedi ve İstanbul’da kalmalarını sağladı. Bu süreçte iyi bir gözlem yeteneğine sahip olan ve iyi bir eğitim alan olan Ralamb, Osmanlı toplum yapısını, mimari yapıları, dini - siyasi uygulama ve törenleri gözlemleyerek güncesine akıcı bir dille, titizlikle işledi.
Ralamb’ın İstanbul Seyahati’ne ilişkin metin ve belgeler İsveç Ulusal Kitaplığı’nda ve Ulusal Arşiv’de muhafaza edilmekle birlikte eksik nüshaları olduğu bilinmektedir. Bu nüshalardan oluşan ve X. Karl Gustav’a sunulmak için kaleme alındığı bilinen el yazmaları ilk olarak 1732 yılında Londra’da XVII. yüzyıl gezginlerinin kapsamlı bir şekilde ele alındığı bir derleme içerisinde yayımlandı. Eksiksiz bir şekilde kaleme alınan anlatı ise Ralamb’ın oğlu Gustaf Ralamb için hazırladığı nüsha olmakla birlikte 1963 yılında Christian Callmer’in önsözü ile orijinaline sadık kalınarak yayımlanır fakat başka dillere çevrilerek yayımlanmadı. Türkçe'ye çeviri ise Ayda Arel tarafından yapılarak 2008 yılında yayımlandı.
Ralamb’ın günümüze ulaşan anlatısının günce kısmı dışında seyahatine ilişkin eşyalarının arasında bulunan, o dönemde gerçekleşen alay merasimlerinin 30’ye yakın resminin bulunduğu 150’ye yakın suluboya çizim içeren ve Sultan’s Procession adı ile yayımlanan ek kitapta Osmanlı toplumunun sosyal yaşantılarındaki giyim kuşamları, karakteristikleri resmedilmektedir. Osmanlı toplumunun günlük yaşamlarından anlatılara yer verilen bu resimli kitapta İsveç’in siyasi geçmişini, Ralamb’ın biyografisini ve Ralamb’ın misyonu ile tam tarihini anlatan metinlere ulaşmak mümkündür. Ek olarak Ralamb’ın İstanul’da bulunduğu süre boyunca yaptığı harcamaları titizlikle kaleme alan Olof Hansson sayesinde o dönem için İstanbul çarşılarındaki ticaret yapılanması ve ürünlerin çeşitliliğinin anlaşılması adına önemli bir kaynak teşkil etmektedir.
Referanslar
Koca, E. ve Koç, F. (2014). Kıyafetnameler ve Ralamb’ın Kıyafet Albümündeki 17. Yüzyıl Osmanlı Toplumu Giysi Özelliklerinin İncelenmesi, Electronic Turkish Studies, 9(11): 371-394.; Küçük, E. (2018). İsveç’te bir Osmanlı Elçisi: Mehmed Said Efendi, Bilge Strateji, 10 (19): 67-84.; Ralamb, C. (2008). İstanbul’a Yolculuk, 1657-1658. İstanbul: Kitap Yayınevi.