Raczynski, Kont Edward

Kişi Yazar Seyyah

(1845 – 1914)

Poznan’da doğdu (1786). Zaniemysl’de vefat etti (1845). Poznan’da Raczynski kütüphanesini kurdu. 06. 08. 1914’te Odesa limanından kalkan bir gemi ile üç günlük yolculuk sonunda 9 Ağustos’ta İstanbul’a kalabalık bir mahiyetle geldi. İstanbul’un ilçeleri, prens adaları, insanları hakkında detaylı betimlemelerde bulundu. Coğrafi olarak ve askeri olarak İstanbul’un geçmişinden ve avantajlarında bahsetti. O dönemdeki İstanbul’un ticareti hakkında bilgilere yer verdi. Raczynski İstanbul’da karşılaştığı farklı milletlerden insanlarla ve bu insanların yaşamları ile ilgili hayranlığını gizleyemedi: “Galata ve Pera, İstanbul’da Asya, Afrika ve Avrupa’dan gelen tüccarlar ticaretin merkezi olan eşsiz yerlerdir. Burada Türkleri, Tatarları, Persleri, Arapları gördüm, Mısırlılar, Ermeniler, Bulgarlar, İtalyanlar, Moldovalılar, Sırplar, Çerkezler, Kürtler, Arnavutlar, Yunanlılar, Etiyopyalılar, Tunuslular, Trablusgarp Halkı, Faslılar, Hintliler, Polonyalılar, Fransızlar, Portekizliler, Almanlar, İtalyanlar, İngilizler, Ruslar, Kozaklar, İsveçliler, Macarlar, Dalmaçyalılar, Ragusan Slavları, Hollandalılar buradalar. Farklı ve özgün konuşmalar duydum.”

Raczynski, İstanbul abidelerini yakından görmek, ahalinin âdetlerini öğrenmek için şehri yaya dolaştı; Sultanahmet Meydanı’ndaki dikilitaşları, Binbirdireği, Sultanahmet ve Şehzâde câmilerini gezdi. Türklerin doğaya karşı duyarlılıklarının altını çizdi, Türk halkının alçakgönüllülüğüne ve misafirperverliğine dikkat çekti ve Türklerin ailelerine bağlılığını ve büyüklerine duydukları saygılarını vurguladı. Raczynski evlilik ilişkileri, inançlar, eşlerin sadakati, zina, kölelik ve düğün törenleri hakkında ilginç bilgiler sunmaktadır. II. Mahmut’un 1812 – 1813 tarihlerinde çıkan vebaya karşı aldığı önlemleri anlatmaktadır.

10 Eylül günü bir gemi ile Çanakkale’ye hareket eden Polonyalı kont, Lapseki’ye, daha sonra Bozcaada, Midilli, Assos (Behramkale), Baba-Burnu’na uğradı. Truva (Troya) Savaşı’nın cereyan ettiği yerlerdeki gezinti ve araştırmaları ile bu konuda yazılanlara yer verdi. Seyahatname Dziennik Podrózy Do Turcyi Odbytey W Roku Mdcccxiv Przez Edwarda Raczynskiego adı ile 1821 yılında Leh dilinde basıldı. 1980 yılında Türkçe’ye 1814’de İstanbul ve Çanakkale’ye Seyahat başlığı ile Kemal Turan tarafından çevrildi. Seyahatname XIX. yüzyılın başlarında İstanbul’un sosyal durumunu ortaya koyması açısından önemlidir.

Yararlanılan Kaynaklar

Arık, S. (2010). Istanbul in Polish Count Edward Raczynski’s Memoirs, Modern Türklük Araştırmaları Dergisi, 7(4): 112-123.