Samsun’un Lâdik ilçesinde doğdu (1938). İstiklal Savaşı gazilerinden Mustantikzade Mehmet İhsan Bey ile Pehlivan lakabıyla anılan Yusuf Bey’in küçük kızı Hatice Hanım’ın oğludur. İlköğrenimini Amasya’da tamamladı. Lâdik Ortaokulu’ndan mezun oldu (1954). Aynı yıl Samsun Ondokuzmayıs Lisesi’ne kaydoldu. 1958’de İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü’ne yazıldı. Çapa Yüksek Öğretmen Okulu sınavını da kazanarak öğrenimine Milli Eğitim Bakanlığı’nın burslu öğrencisi olarak devam etti. Fakültedeki lisans öğrenimini, Eskiçağ Tarihi’ni tezli sertifika, Ortaçağ, Yeniçağ ve Sonçağ tarihlerini de yardımcı sertifika alarak tamamladı. Bu arada Prehistorya Kürsüsü’nde J. Mellaart’ın ders ve seminerlerine katıldı. Klâsik Arkeoloji ve Klâsik Filoloji Kürsüsü Latince ve Grekçe derslerini izledi ve Ord. Prof. Dr. Arif Müfid Mansel’in, Prof. Dr. Jale İnan’ın ders ve seminerlerini başarıyla tamamladı. 1962’de, Eskiçağ Tarihi Kürsüsü’nde, İlkçağ Tarihinde İzmir konulu lisans tezini, bizzat İzmir’de yaptığı çalışmaları da ekleyerek, hazırladı. Prof. Dr. Afif Erzen, Prof. Dr. U. Bahadır Alkım ve Prof. Dr. Sabahat Atlan’dan oluşan hocalarının yaptığı bitirme sınavını ve tez savunmasını başararak, Pekiyi derece ile mezun oldu. Aynı zamanda Çapa Yüksek Öğretmen Okulu’nu da başarı ile tamamladı.

Öğrencilik yıllarında, 1959’da Prof. Dr. Afif Erzen’in başkanlığındaki Pisidya-Pamfilya ve 1961’de, Prof. Dr. Jale İnan ve Prof. Dr. Aşkıdil Akarca’nın başkanlığındaki, Pamfilya Araştırma Gezilerine ve yine 1961’de Prof. Dr. Halet Çambel’in başkanlığındaki Kadirli Alacami Kazılarına katıldı. 1962–1966 arasında Samsun Ondokuzmayıs Lisesi ve Samsun Maarif Koleji’nde Tarih ve Felsefe öğretmeni olarak görev yaptı. 23. 11. 1965’de İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Eskiçağ Tarihi Kürsüsü’nce açılan sınavı kazanarak 10. 02. 1966’da adı geçen kürsüde asistan olarak göreve başladı. 09. 11. 1966’dan İlkçağ Tarihinde Pisidya: Başlangıçtan Büyük İskender Devrinin Sonuna Kadar konulu doktora tezini hazırlamaya başladı. Kürsü Başkanı Prof. Dr. Afif Erzen’in ders ve seminerleri ile aynı zamanda, Prof. Dr. Sabahat Atlan’ın, “Ek Disiplin” olarak seçtiği, Numismatik ders ve seminer çalışmalarını başarıyla tamamladı. 10. 10. 1967 – 20. 06. 1968 tarihleri arasında, Fransız Hükümetinin burslusu olarak, Strasbourg şehrinde dil ve doktora teziyle ilgili çalışmalar yaptı.

Yedek Subay Tank Teğmen olarak İki yıl süren askerlikten sonra 1. 10. 1970 tarihinde, Eskiçağ Tarihi Kürsüsü’ndeki görevine yeniden atandı.

21. 03. 1969’da Arkeolog F. Nesrin Büyükçelen’le evlendi. 26. 02. 1973’de girdiği doktora sınavını Pekiyi derece ile vererek (Ph. D/Dr.) unvanını aldı. Bu tarihten sonra Hellenistik ve Roma Devrinde Pisidya Tarihi konulu doçentlik tezi üzerindeki çalışmalarına başladı. Kürsüdeki asistanlık görevi süresince, hocası Prof. Dr. Afif Erzen başkanlığında Van-Çavuştepe, Van Kalesi, Van-Toprakkale ve Edirne Enez kazılarına ekip üyesi olarak katılır. Ayrıca araştırma sahası olan Göller Bölgesi’nde (Antik Pisidya), tespit ve tescil çalışmalarını da sürdürdü.

1750 sayılı Üniversiteler Kanunu gereğince 21. 07. 1977 – 30. 08. 1978 tarihleri arasında Fransa’nın Besançon şehrinde dil kursları yanı sıra, ilgili Müze ve kütüphanelerde doçentlik teziy1e ilgili çalışmalar yapar, ayrıca, çalışma alanıyla ilgili konferanslar verdi.

Hellenistik ve Roma Devrinde Pisidya Tarihi konulu doçentlik teziyle, 13. 11. 1979 tarihinde girdiği doçentlik sınavını da başararak Doçent unvanını aldı. 05. 11. 1982 – 28. 09. 1983 tarihleri arasında, kendi isteğiyle, Samsun Ondokuzmayıs Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi’nde görev aldı.

Önce yayınladığı kitapları ve makaleleri yanında, hazırladığı İlkçağ Tarihinde Yalvaç – Antiokheia- adlı çalışmasıyla, 14. 10. 1988 yılında Profesör oldu.

1988–1989 ders yılında, burslu olarak davet edildiği Fransa’nın Lyon Üniversitesi’nde, La Maison d’Orient’da ve S.Reinach kütüphanelerinde çalışmalarını sürdürdü.

1972 yılında başlayıp, Arkeolog Nesrin Özsait ile birlikte, 37 yıldan beri, Göller Bölgesi’nde, Burdur, Isparta illeri ile Antalya’nın kuzeyi ve Konya’nın batısında sürdürülen sistematik arkeolojik yüzey araştırmalarında, Son Neolitik Çağdan Geç Antik Çağ sonuna kadar buluntular veren 340 yerleşme yeri, Arkeolog Nesrin Özsait ile birlikte, 1986 – 2013 yılları arasında, kesintisiz olarak, Orta Karadeniz Bölgesi’nde Amasya, Samsun, Ordu ve Tokat illeri ve ilçelerindeki sistematik yüzey araştırmalarında, Orta Kalkolitik Çağdan Geç Antik Çağ sonuna kadar buluntular veren 400 yerleşme yeri tespit etti.

Isparta Müze Müdürlüğü adına, bilimsel başkanlığında, 1993–2005 yılları arasında Isparta - Harmanören’de (Göndürle Höyük) yapılan İlk ve Orta Tunç Çağı Mezarlık Kazısı tamamladı. Arkeoloji ve Sanat Dergisi, Adalya Dergisi yayın kurulu ve TÜBA ve Türk Eskiçağ Bilimleri Enstitüsü üyesidir.

İ.Ü. Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü, Eskiçağ Tarihi Anabilim Dalından 2005 yılında emekli oldu. Kültür ve Turizm Bakanlığı Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü’nün izinleriyle Orta Karadeniz Bölgesi ve Göller Bölgesi yüzey araştırmalarını 2013 yılına kadar sürdürdü. Marmara Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, Eğitim Bilimleri Bölümünde yüksek lisans ve doktora programında dersler verdi. Prof. Dr. Mehmet Özsait yurtiçi ve dışı kongre ve toplantılara katıldı, iki yüzün üzerinde yayın yaptı.