Osmanlı Sarayında Avrupa Porselenleri Sergisi
Etkinlik Sergi
(İstanbul, 26 Mayıs – 28 Ağustos 2005)
-
2020
Porselen, biçim verilmiş beyaz kaolin kilinin yüksek ısıda pişirilmesi ile elde edilen bir tip seramiktir. İlk porselen Çin’de Han Hanedanlığı döneminde erken ikinci yüzyılda sırlı seramiğin dönüştürülmesi ile üretildi. İpek Yolu’nda porselen, ipek, çanak çömlek, baharatlar, yiyecek ve içeceklerle birlikte tüm Orta Asya’yı geçerek Osmanlı topraklarına ulaşıyordu. Bu erken dönem porselenleri sadece üç renklidir. VII.ve X. yüzyıllar boyunca Tang Hanedanlığında porselen eşyalar İslam dünyasında yüksek fiyatlarla satıldı. Çin Porselenleri Osmanlı Sarayı ve çevresi tarafından bir statü sembolü olarak görüldü, Sultanların ve devletin ileri gelenlerinin sofralarını süsledi. Avrupa porselenleri çıkana kadar sarayda Çin porselenlerinin yanı sıra yerli İznik Seramikleri kullanıldı.
XVI. yüzyılda Portekizli tüccarlar ilk kaolin kil örneklerini Çin’den getirmişlerdir. Üretim için gereken teknik ve yöntemler henüz bilinmezken Almanya Saksonya Eyaletinde von Tschirnhaus, kaolin ve kaymaktaşından sert beyaz yarı şeffaf bir porselen yapmayı başardı. 1708 yılında Almanya Dresden şehri yakınlarındaki Meissen kasabasında Tschirnhaus ve asistanı Johann Friedrich Böttger uzun çalışmalar sonucunda porselen üretmeyi başarmışlardır. Ancak 1702 yılında Fransızlar yumuşak ve daha açık renk olan porseleni Almanlardan altı yıl önce yapmışlardır. Fransanın en ünlü Sevres Porselenleri bu mirastan gelmektedir.
Batı ile diplomatik ilişkiler Sultan III. Ahmet dönemi olan erken XVIII. yüzyıldan itibaren başladı ve giderek arttı. Osmanlı İmparatorluğu ardarda yenilgilere uğramış ve ordusunu geliştirmek amacıyla yüzünü Batı’ya döndü. Böylece üretimine Türk İşi tabiriyle başlanan Avrupa porselenleri saraya girdi. Başlarda Topkapı’nın Kiler-i Amire’si için alınan porselen miktarları Sultan III. Mustafa ve Sultan Abdülhamit zamanında arttı, Batı tarzı saraylara geçilen Osmanlı’nın yemek tarzı ve kullandığı alet edevat da değişti.
Kültür ve Turizm Bakanlığı, Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü ve Topkapı Sarayı Müzesi Müdürlüğü ile Sabancı Üniversitesi'nin işbirliği ile Sabancı Üniversitesi Sakıp Sabancı Müzesi’nde düzenlenen sergide Topkapı Saray Müzesinin beş bini Avrupa porseleni olmak üzere 10.700 parçalık porselen koleksiyonundan özenle seçilmiş eserler sergilendi. Avrupa Porselenleri, Topkapı Saray Müzesi'nin diplomatik hediye, satın alma ve muhallefat yoluyla oluşmuş önemli bir koleksiyonudur. Koleksiyondaki parçalar el becerisi ile üretilmiş, nadir ve kıymetli sanat eserleri özelliği taşımaktadırlar.
Sergide Osmanlı sosyal yaşantısında önemli yeri olan Alman, Avusturya, Fransa porselen kahve fincanları ve servis takımları, sütlükler, çaydanlıklar, çorba kaseleri ve küçüklü büyüklü tabaklar, şekerlikler, reçel ve yoğurt kaseleri, ayaklı kaseler, kapaklı sahanlar ve kutular, meyve kaseleri, leğen – ibrik takımları, traş takımları, vazolar, şamdanlar, avizeler ile Çar I. Nikola’nın hediyesi olan Rus yemek takımı ile Polonya Veliahtı Stanislas Paniatowski’nin Sultan I. Abdülhamit’e hediye getirdiği yer almıştır. Sergilenen eserler arasında erken XVIII. yüzyıl Avusturya Viyana yapımı leğen – ibrik takımı ve geç XVIII. yüzyıl leğen – ibrik takımı, kapaklı kavanoz, yine aynı yüzyıl Alman Meissen yapımı kahve takımı; erken XIX. yüzyıl Fransız Jacob Petit marka aşurelik, XIX. yüzyıl Alman Meissen yapımı saat ve zarfı, yine aynı yüzyıl Fransız Paris yapımı kapaklı sahan, Sevres Marka tatlı hokkası ilgi çeken parçalardır.
Yararlanılan Kaynaklar
Gerritsen, A. ve Riello, G. (2015). Writing Material History. Londra: Bloomsbury Academic; https://www.sakipsabancimuzesi.org/tr/sayfa/sergiler/osmanli-sarayinda-avrupa-porselenleri, (Erişim tarihi: 24.04.2020); Sonat, G., ve Tufan, Ö. (2005). Osmanlı Sarayında Avrupa Porselenleri. İstanbul: Sabancı Üniversitesi; Young, J.J. (1878). The Ceramic Art: A Compendium of the History and Manufacture of Pottery and Porcelain. New York: Harper and Brothers.
Ayrıntılı bilgi için bakınız
Sonat, G., ve Tufan, Ö. (2005). Osmanlı Sarayında Avrupa Porselenleri. İstanbul: Sabancı Üniversitesi.