On Bin Yıllık İran Medeniyeti ve İki Bin Yıllık Ortak Miras Sergisi
Etkinlik Sergi
(İstanbul, 02 Aralık 2009-5 Şubat 2010)
-
2020
Dünyanın en dağlık coğrafyasına sahip olan İran, kültürünü batıda Yunan ve İtalya, kuzeyde Rusya, güneyde Arap Yarımadası ve doğuda en uzak coğrafyalara kadar götürmüştür. Türkiye’nin sekiz sınır komşusundan biri olan İran İslam Cumhuriyeti, bugün orta doğunun ikinci en büyük topraklara sahip ülkesidir. Batı İran’daki Zagros bölgesinde MÖ onuncu ve yedinci bin yıla tarihlendirilen erken dönem tarım toplumlarına ait izler bulunmaktadır. Yine aynı bölgede yer alan Susa gibi birçok tarih öncesi kentin radyokarbon testleri MÖ dördüncü bini göstermektedir. İran coğrafyasının edebiyat, felsefe, tıp, astronomi, bilim ve sanat alanlarına büyük katkısı İslamın Altın Çağı olarak adlandırılan VIII. ve XIV. yüzyıllara aittir. Dönemin en verimli yüzyılları olan X. ve XI. yüzyıllar yerel halkların Orta Asya’dan İran Platosu'na gelen Türk boyları ile de karşılaştıkları yıllar olmuştur. İki ülkenin toprakları tarih boyunca aynı imparatoluklara ait olmuştur. Asurlular, Urartular, Medler, Ahamenişler, Büyük İskender’in idaresindeki Makedon Krallığı, Partlar, Sasaniler, Emevi, Abbasî, Selçuklu İmparatorluğu, İlhanlılar ve Timurluların ardından XV. yüzyılda ise İran Platosu’nun yerli halkı olan Safevîler diğer gruplar arasında yükselişe geçmiş İran ulus devletini kurmuşlardır.
10 bin Yıllık İran Medeniyeti ve 2.000 Yıllık Ortak Miras başlıklı sergiyi Türkiye Cumhuriyeti Kültür ve Turizm Bakanlığı, İstanbul 2010 Avrupa Kültür Başkenti Ajansı ile İran Cumhurbaşkanlığı’na bağlı İran El Sanatları ve Turizm Kurumu birlikte 2009 Türkiye – İran Kültür yılı etkinlikleri kapsamında düzenlemiştir. İran Ulusal Müzesi, Topkapı Sarayı Müzesi, Sadberk Hanım Müzesi ve Millet Yazma Eserler Kütüphanesi sergiye eserleri ile katkı sağlamışlardır. Sergi, Türkiye’de İran Medeniyetine ait daha önce hiç sergilenmemiş eserlerden oluşmaktadır. Türkiye – İran ilişkilerinin politik bağlamın dışında, kültürel ve ekonomik bağlamda da incelenmesine sebep olan sergi medeniyetlerin birbirini tanımasına aracılık etmiştir. Türk - İran diplomatik ve kültürel ilişkilerini belgeleyen eserlerden oluşan özel bölümde Osmanlı sultanlarına gönderilen ve elçilik heyetlerinin getirdiği hediyeler yer almıştır.
İslamiyet öncesi ve sonrasına ait eserler olmak üzere iki bölümden oluşan sergide bu geniş coğrafyada –Ahamenişler, MÖ VI. yüzyılda topraklarını bugünkü Hindistan sınırlarındaki Indus Vadisine kadar genişletmiştir- varlık göstermiş medeniyetlerden kalan çivi yazılı tabletler, yazı örnekleri, minyatür ve el yazmaları, her türde pişmiş toprak kap, çini, küçük boyutlu insan ve hayvan figürleri, heykeller, farklı dönemlere ait kumaş, sikke, çok amaçlı maden ve ahşap 300 parça eser izleyici ile buluşmuştur. Eski taş, yeni taş, bakır – taş, bronz ve demir çağına ait eserlere Sümer çivi yazısı ile aynı dönemde gelişmekte olan Elâm çivi yazısı ve çeşitli kitabeler eşlik ederken, Sasanîlere ait maden eserlere bronz eserler ile Luristan bölgesine ait çeşitli form, bezeme ve yapım tekniklerine sahip eserler eşlik etmiştir. İran, İslâmiyet ile VII. yüzyıldaki Sasanîler döneminde güneyden gelen Arap akınlarının etkisiyle tanışmış ve kabul etmiştir. Bu akınlar bölgenin dininin yanı sıra kültür ve sanatını da etkilemiştir. Serginin ikinci bölümü İslamiyet dönemi Abbasî, Selçuklu, İlhanlı, İncu, Muzafferî, Celayırî, Timurî, Karakoyunlu, Akkoyunlu, Safevî ve Kaçar kandil, sürahi, seramik, ahşap eserler, kumaşlar, çini, hat, el yazması Kuran-ı Kerim ve divanlar ile Fars edebiyatının önemli isimlerinden Hafız, Firdevsi, Camii Sadi Nizami’nin eserlerinden oluşmuştur.
Yararlanılan Kaynaklar
Briant, P. (2002). From Cyrus to Alexander: A History of the Persian Empire, Winona Lake: Eisenbrauns; Daryaee. T. (2012). The Oxford Handbook of Iranian History, Oxford: Oxford University Press; İstanbul 2010 Avrupa Kültür Başkenti Ajansı (2009). Onbin yıllık İran Medeniyeti: İkibin Yıllık Miras. İstanbul: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
Ayrıntılı bilgi için bakınız
İstanbul 2010 Avrupa Kültür Başkenti Ajansı (2009). Onbin yıllık İran Medeniyeti: İkibin Yıllık Miras. İstanbul: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.