Ödünsel tatil kuramının kökleri incelendiğinde, iş yaşamı-boş zaman ilişkisini değerlendirmek üzere geliştirilen ve telafi kuramı (compensation theory) olarak adlandırılan yaklaşımdan yola çıkıldığı görülmektedir. Boş zaman literatürü incelendiğinde, telafi kuramının; karşıtlık, yenileme, zıtlık ve rekabet gibi pek çok farklı kavramla tarif edildiği görülmektedir. Kuramın, uluslararası turizm literatüründe yukarıda bahsi geçen kavramların karşılıklarıyla (opposition, regeneration, contrast, competition) ele alındığı görülmekle birlikte, ödünsel tatil kuramı deyişine, son derece özgün bir kavram olarak yalnızca Hasan Zafer Doğan’ın çalışmasında rastlanmaktadır. Kuramın turizm yazınında ele alındığı bağlam incelendiğinde, bireyin iş yaşamı özellikleri ile turistik faaliyetlere katılımı arasındaki ilişki üzerine yoğunlaştığı görülmektedir.

Kurama göre; bireyler, yaptıkları işte yoksun kaldıkları ve doyurmaya ihtiyaç duydukları kimi güdü ve deneyimleri, katılım gösterdikleri turistik faaliyetlerle telafi etme çabası içine girmektedir. Bu çaba iki yolla ortaya çıkmaktadır. Birincisi, bireyin yaptığı işte var olmasını istediği ve olmadığı için psikolojik olarak yoksunluk yaşatan kimi güdü, deneyim ve istekleri, turistik etkinliklerle telafi etmesini ifade etmektedir. Bu durumda ortaya çıkan telafi çabası, tamamlayıcı telafi şeklinde isimlendirilmektedir. İkincisi ise, bireyin yaptığı işte hoşlanmadığı deneyim ve psikolojik gerilimlerin turistik etkinliklerle telafi edilmesini kapsamaktadır ve bu da tepkisel telafi olarak isimlendirilmektedir.

Kuramla ilgili özellikle dikkat çeken noktaların başında, sınanabilmesini sağlayacak her hangi bir ölçeğe sahip olmaması gelmektedir. Bu durum, yalnızca doğrudan turizm alanındaki çalışmalarda değil, kuramın kökeninde yer alan boş zaman çalışmalarında da gözlenmektedir. İş yaşamı-boş zaman literatüründe ilk ve en köklü kuramlardan biri olmasına karşın, bugüne kadar güvenilir bir sınama yönteminin geliştirilmemiş olması, iş özellikleriyle tercih edilen boş zaman etkinliklerinin özelliklerini, ortak boyutlar üzerinden değerlendirmenin zorluğuyla açıklanmaktadır.