Müller, Georgina Adelaide

Kişi Yazar Seyyah

(1835 - 1916)

Tam adıyla Georgina Adelaide Grenfell Max Müller, Riversdale Grenfell ve Charlotte Adelaide Elliot’ın kızı olarak İngiltere’de dünyaya geldi (1935). Bray Kilisesi’nde akademisyen Friedrich Max Müller’le (1823-1900) evlendi (1859) ve bu evlilikten Ada, Mary, Beatrice ve Wilhelm Max isimlerinde dört çocukları oldu.

Eğitimine dair detaylı bilgilerin eksikliğine rağmen, Georgina Adelaide Müller’in entelektüel kimliğini ortaya koyduğu çalışmalardan anlayabilmekteyiz. Örneğin, 1873 yılında basılan, editörlüğü Friedrich Max Müller tarafından yapılan Memoirs of Baron Stockmar (Baron Stockmar’ın Anıları) adlı iki ciltten oluşan eserin Almanca’dan İngilizce’ye çevirisini Georgina Adelaide Müller yaptı. Müller çiftinin düşünsel iş birlikleri başka yayınlarda da sürdü. 1897’de basılan Letters from Constantinople (İstanbul’dan Mektuplar) kitabı çiftin İstanbul’da geçirdiği süre içinde kaleme aldığı mektuplardan oluşmaktadır. Sanskritçe uzmanı bir filolog olan eşi Friedrich’in ölümünden sonra onun notlarını, yazılarını ve mektuplarını derleyerek yayınladığı ve iki ciltten oluşan 1902 tarihli The Life and Letters of the Right Honourable Friedrich Max Müller (Dürüst ve Saygıdeğer Friedrich Max Müller’in Yaşamı ve Mektupları) ile 1905 tarihli Life and Religion (Yaşam ve Din) adlı kitap Georgina Adelaide Müller’in eşinin çalışmalarını titizlikle takip ettiğini ve mevzubahis akademik tartışmalardan uzak olmadığını göstermektedir. Günümüzde Max Müller çiftine dair yazılar, mektuplar, ders notları, ailevi ve şahsi evrak ve fotoğraflar gibi çok sayıda orijinal belge Oxford Üniversitesi Bodleian Kütüphaneleri Arşivlerinde korunmaktadır.

Georgina Adelaide Müller, eşi Friedrich’le birlikte Osmanlı başkenti İstanbul’a Mayıs 1893’te gelmişti. Amaçları hem İngiltere Büyükelçiliği’nde sekreter olarak görev yapan oğulları Wilhelm Max’ı ziyaret etmek hem de Wilhelm’in mektuplarında övgüyle bahsettiği bu güzel şehri gezip görerek yaz tatillerini burada geçirmekti. İstanbul’dan Mektuplar isimli kitap burada kaldıkları üç ay süresince şehre dair izlenimlerini içermektedir. Kitap ilk olarak 1897 yılında İngilizce olarak basıldı. Afife Buğra tarafından Türkçe çevirisi yapılan eser İstanbul’dan Mektuplar başlığıyla 1978’de Tercüman Yayınları’ndan çıktı. Bu kitabın ön sözünü kaleme alan Orhan F. Köprülü bu eserin Osmanlı tarihi açısından öneminin altını çizmektedir. Aynı kitap daha sonra Hamdiye Betül Kara’nın çevirisiyle tekrar ele alınarak On Dokuzuncu Asır Biterken İstanbul’un Saltanatlı Günleri başlığıyla Dergâh Yayınları tarafından 2010 yılında basıldı.

Kitap 16 mektuptan oluşuyor, bunlardan 12 tanesini Georgina Adelaide, geriye kalan dördünü ise Friedrich Max Müller yazmış. Georgina Adelaide mektuplarında sosyal yaşam gözlemlerine ve canlı şehir tasvirlerine ağırlık verirken Friedrich Max Müller gezip gördüklerini akademik bilgileriyle harmanlayarak din ve arkeoloji üzerine görüşlerini deneme şeklinde aktarmıştır. İki yazarda da öne çıkan özellik Osmanlı kültürüne ve geleneklerine saygıyla, ilgiyle ve Oryantalist önyargılardan büyük ölçüde uzak bir şekilde yaklaşmalarıdır. Sultan II. Abdülhamid’den olumlu sözlerle bahsederek özellikle eğitim alanındaki atılımlarını takdir ederler. Max Müller çiftinin İstanbul’da kaldığı süre boyunca gezintilerinde onlara eşlik etmesi için saray yaverlerinden Sadık Bey, padişah tarafından görevlendirilmişti. Bu sayede gezmek için özel izne ihtiyaç duyulan tarihi mekânlara kolaylıkla erişim sağlayabilmişlerdi. Yıldız Sarayı’na davet edilen çift padişah tarafından ilgiyle ve nezaketle karşılanmıştır. Bu davet sırasında kendilerine padişahın özel müzesi, kütüphanesi ve bahçesi de gösterilmiştir.

Metinlerden başka kitap, XIX. yüzyıl sonu Osmanlı kültürü ve sosyal hayatıyla ilişkili 12 adet fotoğraf içermektedir. Mektuplardaki tasvirleri görselleştiren bu fotoğraflarda Sarayburnu manzarası, Galata Köprüsü, Çinili Köşk, Sultan II. Abdülhamid’in selâmlık geçidi, Aya Sofya, İstanbul’un surları, II. Mahmud türbesi, Valide Sultan Bendi, Bursa Yeşil Camii ile yaşmak ve feraceli bir Türk kadınının yanı sıra İskender Lahdi ve Ağlayan Kadınlar Lahdi gibi arkeolojik eserler görülmektedir.

Yararlanılan Kaynaklar

Chaudhuri, N. C. (1944). Scholar Extraordinary: The Life of Professor the Rt. Hon. Friedrich Max Müller, P.C. Londra: Chatto & Windus; Doğan, M. (2018). Batı Muhayyilesindeki Doğu ve İstanbul’da Bir Gezgin: Adelaide Müller, Rumeli’de Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, (12): 209-231; Max Müller, G. (1897). Letters from Constantinople. Londra: Longmans, Green, and Co.; Max Müller, G. (Editör). (1902). The Life and Letters of the Right Honourable Friedrich Max Müller (Cilt-1). Londra: Longmans, Green, and Co.; Molendijk, A. L. (2016). Friedrich Max Müller and the Sacred Book of the East. Oxford: Oxford University Press.