1960’lı yıllardan itibaren stratejik planlama ile birlikte yönetim biliminde kullanılmaya başlandı. Mevcut durum analizinin en bilineni SWOT analizidir. Organizasyonun kaynaklarının dış çevreye uyumunu sağlamak için kullanılan bir analizdir. Organizasyonun güçlü ve zayıf yanlarıyla, karşı karşıya oldukları fırsat ve tehditlerin ortaya konması mevcut durumu belirlemektedir. Aynı zamanda geleceği görme aracı olarak da kullanılmaktadır.

Organizasyonun güçlü yanları, rakiplerine göre daha etkili ve verimli oldukları yanlarından oluşmaktadır. Organizasyonun zayıf yanları ise, rakiplerine göre dezavantajları, varlık ve yeteneklerinin düşük olduğu durumlardır. Organizasyonun güçlü ve zayıf yanları iç çevre faktörlerinden oluşur. Yani yöneticinin kontrolü altındaki faktörlerdir. İç çevre faktörleri, örgütsel yapı, insan kaynakları, finansal yapı, üretim ve pazarlama gibi fonksiyonlardan oluşmaktadır. Her bir faktörün incelenerek güçlü yanların öne çıkarılması ve zayıf yanların geliştirilmesi beklenir.

Organizasyon için fırsatlar, uygun koşulları ifade etmektedir. Fırsatlar dış çevre faktörleridir ve organizasyonun yöneticileri bu sektörlere etki edemezler. Bu koşullar ekonomik, sosyal, politik ve teknolojik koşullar olabilir. Yöneticiler organizasyonları için uygun koşulları takip etmelidirler. Tehditler de dış koşullarda oluşur ve organizasyonlar için olumsuz ve risk yaratan durumları belirtir. Organizasyonun varlığını sürdürmesini ya da rekabet üstünlüğünü kaybetmesine neden olabilecek koşullardır. Açık sistem nedeniyle organizasyonlar dış çevreden etkilenirler. Organizasyonlar, çoğunlukla dış koşulları etkileyemedikleri için takip etmeleri ve değerlendirmeleri beklenmektedir. Çevresel faktörler aynı olmadığından, organizasyonu hangi faktörlerin etkileyeceğinin iyi araştırılması gerekmektedir. Dış çevre koşulları hızlı değişebildiğinden sürekli analiz edilmesi beklenmektedir.

Mevcut durum analiziyle organizasyonlar mevcut durumlarını analiz edebildikleri gibi, gelecekte izleyecekleri stratejileri de belirleyebileceklerdir. Dış çevrede oluşacak fırsatlara güçlü yanlarıyla cevap verebilen organizasyonlar rekabet gücü kazanacaklardır.