Kyzikos Antik Kenti

Doğal ve Kültürel Miras Antik Kent

Antik dönemde Mysia bölgesi sınırları içinde yer alan Kyzikos, Anadolu’nun en güçlü ve en güzel kentlerinden biridir. Bugün halk arasında Belkıs (Balkız) adıyla bilinen Kyzikos, Propontis (Marmara Denizi) kıyısında, anakaraya dar bir boyunla bağlanan Arktonnesos’un (Kapıdağı Yarımadası) güneyinde bugünkü Erdek-Bandırma karayolunun dokuzuncu kilometresinde yer alıyor. Mysia bölgesinin önemli bir yerleşim yeri olan Kyzikos antik kentinin bir kısmı düzlükte bir kısmı Arkton Oros (Ayılar Dağı) dağının eteğindedir. Kyzikos, doğuda Aşağıyapıcı köyü ve Bandırma Körfezi, güneyde Edincik-Bandırma karayolu, kuzeyde Hamamlı, Belkıs ve Çeltikçi köyleri ve batıda Erdek Körfezi ile çevrilidir. Önemli bir ticaret ve kültür merkezi olarak kabul gören kent, Propontis’in güney kıyısındaki konumu itibariyle de Anadolu’nun batıya açılan kapısı niteliğindedir.

Anadolu’nun kuzeybatı köşesini kapsayan Mysia’nın önemli kentlerinden Kyzikos, ilkin MÖ 756, ikinci olarak da MÖ 679 yılında Miletos kolonisi olarak kuruldu. Kyzikos’ta yapılan kazılar kentin MÖ yedinci yüzyılın ilk çeyreğinde kurulduğunu destekliyor. Propontis’in kuzey sahilinde Miletos kolonisi olarak karşımıza çıkan Kyzikos, başlangıçta bir tarım topluluğu olarak kuruldu. Bir dönem Lydia Krallığı’na vergi veren Kyzikos, MÖ 546 yılından sonra Perslerin eline geçti. MÖ 410 yılında Alkibiades tarafından ağır vergiye tabi tutulan kent, MÖ 362 yılından sonra II. Attika-Delos birliğine girdi. Bu tarihten sonra önemli bir ticaret merkezi olan Kyzikos’a MÖ 334 yılından sonra İskender idari açıdan özgürlük tanıdı. MÖ 280 yılından sonra Pergamon’la kurulan iyi ilişkiler Kyzikos’un daha fazla güçlenmesine katkı sağladı. MÖ 73 yılında VI. Mithridates Eupator tarafından kuşatılan kentin, daha sonra Brutus, Casius ve Antonius’a destek verdiği için MÖ 20 yılında Augustus tarafından özgürlüğüne son verildi. Roma İmparatorluğu Dönemi’nde önemini korumayı başaran Kyzikos’un yaşadığı büyük depremler, istilalar ve limanlarının dolması ile ticaretin yapılamaz hale gelmesi, kentin gelişiminin tamamen durmasına sebep oldu. MS 943 yılında gerçekleşen dokuz şiddetindeki deprem sonrasında büyük oranda terk edilen Kyzikos, 23 Eylül 1063’deki depremle oturulamaz bir duruma geldiğinden tamamen terkedildi.

Bugün kazılarak ortaya çıkarılmasa da Akropol, kentin kuzeyinde, kuzey, doğu ve batısı kent surları ile çevrili en düşük seviyesi denizden ortalama 50 metre yüksekliğinde olan kentin en yüksek bölümünde yer alıyordu. Hadrian Tapınağı, Bandırma-Erdek karayolu üzerindeki Düzler köyünün girişinde, yolun hemen kuzeyinde yer alıyor. Amfiteatr, bugün kalıntıların en dikkat çekeni, çok uzaklardan görülebilen, derenin doğusunda yer alan yaklaşık 25 metre yüksekliğindeki tonoz ayağıdır. Tiyatro, kentin kuzeye doğru yükselen kısmına, sahne binası güneyde yer alacak şekilde akropolün güneydoğusuna inşa edildi. Kyzikos Antik Kenti’nde iki agora tespit edildi. Anlatılan bu yapılar dışında kentte Bouleterion, Metroon, Gymnasium, Mozaikli Yapı ve Pankratin Anıtı gibi yapılar da yer alıyor.

Yararlanılan Kaynaklar

550-568; Yavuz, E. (2014). Kyzikos Hadrian Tapınağı 2010 Kazılarında Bulunan Define Sikkeleri (Basılmamış yüksek lisans tezi). Erzurum: Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.