-
2019
Kurtuluş Yolu, Milli Mücadele’nin başladığı Samsun’da, Atatürk’ün karaya çıkışı ve Anadolu içlerine ilerleyişi esnasında takip ettiği yol güzergâhının Amasya’ya kadar uzanan 98 kilometrelik kısmını içine alan bir açık hava müzesidir. Samsun’da XX. yüzyıl başlarında deniz taşımacılığına yönelik yükleme ve boşaltma işlemleri, şehrin önündeki koyda yer alan ve gördükleri işleve göre adlandırılan sekiz iskele (Şimendifer, yolcu, tütün, gümrük (yük), gaz, dakik (un), zahire ve park iskelesi) vasıtasıyla sağlanıyordu. Mustafa Kemal Paşa, 19. 05. 1919’da bu iskelelerden biri olan Tütün İskelesi’nden Samsun’a ayak bastı. Kurtuluş Yolu’nun başlangıcı olan bu noktada, Bandırma Vapuru’nu simgeleyen bir maket ile Atatürk ve beraberinde karaya çıkan silah arkadaşlarının (Refet Bele, Kazım Dirik, İbrahim Tali Öngören, Hüsrev Gerede, Kemal Doğan, Refik Saydam, Mümtaz Tünay, İsmail Hakkı Ede, Ali Şevket Öndersev, Hayati Bey, Arif Hikmet Gerçekçi, Abdullah Kunt, Faik Aybars, Memduh Atasev, İsmail Hakkı Durusu, Mehmet Arif Ayıcı, Muzaffer Kılıç, Mustafa Vasfi Süsoy, Cevat Abbas Gürer) karaya çıkışını sembolize eden bal mumu heykelleri bulunmaktadır. Ayrıca Atatürk’ün Samsun’dan Havza’ya giderken kullandığı otomobilin bir benzeri yaptırılmış olup belirli dönemlerde bu alanda sergilenmektedir. İskeleden Samsun şehrine devam eden yolda 19. 05. 1919’da Atatürk’ü karşılayan Samsun eşrafından bazı isimlerin (Komiser Sait Efendi, Kerimoğlu İsmail Yurtsever, Boşnakzade Süleyman Bey, Hacı Molla Dursun, Mustafa Karakaş, Yanyalı Osman Atlı Bey, Canbulatoğlu Ekrem Bey, Yusuf Ağa) bal mumu heykelleri yer almaktadır.
Kurtuluş yolu üzerinde ilk olarak, Atatürk’ün Samsun’da konakladığı otel (Mantika Palas) olan ve günümüzde müze olarak faaliyet gösteren Samsun Gazi Müzesi bulunmaktadır. Buradan Havza’ya devam eden yol güzergâhında belirli noktalarda dönem şartlarını tasvir eden aletler ve geçmişte kullanılan ulaşım araçları sergilenmektedir. Kurtuluş Yolu üzerinde Kavak/Çakallı mevkiinde restore edildikten sonra menemen ve kaz tiridi gibi yöresel tatların servis edildiği Çakallı Taşhan, tarihi köprü ve çivisiz olarak inşa edilen ahşap bir cami yer almaktadır. Kurtuluş Yolu’nda ikinci durak, Atatürk’ün 25. 05. 1919’da ulaştığı Havza ilçesidir. Atatürk’ün Havza’da kaldığı sürece konakladığı Mesudiye Oteli günümüzde Atatürk Evi Müzesi olarak hizmet vermektedir. Buradan devam eden yolda bir diğer önemli destinasyon hem Kurtuluş Savaşı’na hem de yörenin endüstri geçmişine önemli bir tanık olan Sekiz Göz Un Değirmeni/Fabrikası yerleşkesidir. Atatürk’ün Havza’da olduğu dönemde Çonoğlu Bayram Efendi’ye ait olan yerleşkenin, Atatürk’ün silah arkadaşlarının Kurtuluş Savaşı örgütlenmesi adına gerçekleştirdiği önemli toplantılara ev sahipliği yaptığı bilinmektedir. Bir un üretim tesisi ve bir yönetim binası bulunan yaklaşık 16 dönümlük arazi, Samsun Büyükşehir Belediyesi tarafından restore edilmek üzere kamulaştırıldı. Millî Mücadele’nin ilk günlerine tanıklık eden Samsun’dan başlayarak Erzurum’a, Sivas’a sonrasında Ankara’ya hatta son olarak İzmir’e uzanan Kurtuluş Yolu’nun düzenlenen bölümü Amasya’da son bulmaktadır.