Kurtuluş Savaşında Atatürk Konutu ve Vagonu (Beyaz Vagon)

(Gar, Ankara, 1964 - )

Türkiye Cumhuriyeti Devlet Demiryolları Ankara Gar Kompleksi'nin içinde yer alan, 1892 yılında Bağdat Demiryolu’nun yapımı sırasında inşa edilen Direksiyon Binası, 27 Aralık 1919 tarihinde Ankara’ya gelişinden itibaren Başkomutanlık Karargâhı ve konutu olarak Atatürk’ün emrine tahsis edildi. Türkiye Cumhuriyeti Devlet Demiryolları (TCDD) Atatürk’ün hatırasını yaşatmak amacıyla, Ata’nın birinci ölüm yıldönümünü hatırlatan posta pullarına da geçen binayı 24 Aralık 1964 tarihinde müze olarak halka açtı. Millî Mücadelede Atatürk Konutu ve Demiryolları Müzesi, Kültür ve Turizm Bakanlığı denetiminde bulunan özel müze statüsündeki ilk kurum müzesi olma özelliğine sahiptir.

Mimarisi özgün kilit kemerli, köşeleri taş dekorlu ve çatı saçakları ahşap olan taş bina, iki katlı olarak tasarlandı. Müze, TCDD ve Millî Mücadele tarihine açılan kapılarıyla ziyaretçilerine dönemin ruhunu yaşatıyor. Giriş katı Demiryolları Müzesi olarak düzenlenen Atatürk konutunda, 1856 yılından günümüze uzanan demiryolları ile ilgili çeşitli belgeler, hatıra madalyaları, o dönemde kullanılan makaslar, ray örnekleri, yemekli ve yataklı vagonlarda kullanılmış olan gümüş servis takımları gibi eşyalar sergileniyor. Ayrıca Osmanlı döneminde kullanılan mühür, diploma, kimlik kartları, biletler, TCDD’nin tren işletmeciliğinde kullandığı lokomotif plakaları, haberleşmelerde kullanılan telefon ve telgraf makineleri de sergileniyor. Kurtuluş Savaşı sırasında Ankara’da bulunan birkaç devlet binasından biri olan Direksiyon Binası “Egemenlik kayıtsız, şartsız milletindir” fikrinin ilk kez telaffuz edildiği mekândır.

Atatürk’ün 1935-1938 yılları arasında yurt gezilerinde kullandığı Beyaz Tren’in özgün tek örneği olan vagon; Ankara Gar’da Kurtuluş Savaşında Atatürk Konutu ve Demiryolları Müzesi yanında 1964 yılından günümüze sergileniyor. Kültür Bakanlığı Anıtlar ve Müzeler Genel Müdürlüğü’nce 1991 yılında Atatürk’e ait korunması gerekli kültür varlığı olarak tescil edildi. 1965 yılında Almanya’da LHV Linke Hofmann-Werke firması tarafından üretilen, ağırlığı 46,3 ton, uzunluğu ise 14,8 metre olan vagonun özel olmasının nedeni 19. 11. 1938 Cumartesi gününe kadar yurtiçi gezilerini yaptığı bu tren vagonu Ulu Önder Atatürk’ün naaşının son yolculuğuna yine bu vagonla uğurlanmasıdır. Beyaz trenin bu vagonu Dolmabahçe Saray’ından alınan Sarayburnu’nda Yavuz Zırhlısına yerleştirilen Atatürk’ün naaşını İzmit’te karşıladı. Naaş vagonun orta masasının üzerine tören eşliğinde konuldu, etrafında altı meşale yakıldı ve yine altı subayın kılıçlarıyla saygı duruşu nöbeti eşliğinde tren garından ayrılarak Ankara’ya doğru harekete geçti. Tren Ankara’ya 20. 11. 1938 günü vardı. Treni İnönü, milletvekilleri, asker, polis, memur, öğrenci ve halk karşıladı. Vagonda mutfak, muhafız kompartımanı, bayan kompartımanı, banyo, Atatürk’ün yatak odası, salon ve dinlenme bölümleri bulunuyor. Beyaz Tren dokuz vagondan oluşuyordu. Bunlar, Atatürk’ün yemekli ve yataklı salonları, Cumhurbaşkanlığı Genel Sekreterliği ile Başyaverlik için bir salon, davetli hükümet ileri gelenleri için iki yataklı vagonla, bir restoran bulunmaktaydı.

Yararlanılan Kaynaklar

Aycı, M. (2012). Kurtuluş Savaşında Atatürk Konutu ve Demiryolları Müzesindeki Atatürk ve Fikriye Hanıma ait Objelerin Restorasyonu. Ankara: TCDD Genel Müdürlüğü Basın ve Halkla İlişkiler Müşavirliği (ISBN 978-975-493-046-7). Ulaştırma Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı ve Gazi Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Yayını; Doğan, A. (2006). Geçmişi Günümüze Bağlayan Ankara Müzeler. Ankara: Ankara İl Kültür Turizm Müdürlüğü Yayınları: 56-59; İşte Atatürk (2019). Atatürk’ün Vagonu, Beyaz Tren, https://www.isteataturk.com/g/icerik/Ataturk-un-Vagonu-Beyaz-Tren/957, (Erişim tarihi: 24.06.2019).

Ayrıntılı bilgi için bakınız

Türkiye Cumhuriyeti Devlet Demiryolları (2019). Atatürk Vagonu, http://www.tcdd.gov.tr/muzeler/ATAT%C3%9CRK%20VAGONU/4, (Erişim tarihi: 19.06.2019).