Kocaeli’nin Kemalpaşa Mahallesi’ne bağlı Saray Yokuşu Sokağı’nda yer alıyor. Müzenin birçok araştırmacı tarafından Sultan Abdülaziz zamanında (1861-1874) yaptırıldığı kabul ediliyor. Sultan Abdülaziz, babası Sultan II. Mahmut gibi Batılılaşma hareketlerine devam etti ve bu yönde yaptığı çalışmalarda birçok ilke imza attı. Örneğin ilk kez Avrupa’ya resmi ziyarette bulundu ve ilk kez heykeli yapılan Sultan oldu. Avrupa ziyareti boyunca birçok sergi gezdi, resimler satın aldı. Avrupa saray mimarisinden etkiledi, İstanbul’a döndüğünde Avrupa’dakilere benzer saraylar ve köşkler yapılması için çalışmalar başlattı. Kocaeli Kasr-ı Hümayun Saray Müzesi de Osmanlı İmparatorluğu’nun bu Batılılaşma çabalarının Anadolu’daki bir yansımasıdır. Yapının mimarı İstanbul’da Batılı tarzda birçok yapının da mimarı olan Karabet Balyan’dır. Hassa mimarı olan Karabet Balyan, Sultan II. Mahmut, Abdülmecit ve Sultan Abdülaziz’e hizmet etti.

Güney ve batıdan yüksek duvarlarla çevrili olan Kocaeli Kasr-ı Hümayun Saray Müzesi, iki müştemilat binası ile birlikte bir avlunun içinde yer alıyor. Neo-klasik üslupta yapılan yapının iç mekânı, geleneksel plan şeması ile düzenlenmiştir. İki katlı olan yapının zemin katı mermer döşemeli, büyük bir salonun sağına ve soluna yerleştirilen birer odadan ibarettir. Abidevi bir merdivenle çıkılan ikinci katta ise ortada büyük bir divanhane ve yanlarda birer tane yatak odası bulunuyor. Sağda bulunan odaya bir kapı ile açılan, mermer kaplı banyo aplike edildi. Sol tarafa ise bir tuvalet ve çatıya ulaşan merdiven yerleştirildi. Yapının bitkisel ve geometrik desenlerle kaplı olan tavanlarında, aynı zamanda madalyonlar içinde natürmortlar ve hayvan figürleri resmedildi. Kocaeli Kasr-ı Hümayun Saray Müzesi dönemin mimari özelliklerini yansıtan bir eser olmasının yanı sıra içinde cereyan eden olayları ile de Kocaeli tarihinde önemli bir yere sahiptir. Müze, Sultan Abdülaziz, Sultan Beşinci Mehmet Reşat gibi padişahların yanı sıra, Türk Milleti’nin varoluş mücadelesi verdiği Millî Mücadele (1919-1923) yıllarının önemli isimlerini; M. Kemal, Fransız Gazeteci/Diplomat Claude Farrѐre, Birinci Ordu Komutanı Sakallı Nurettin Paşa, Gazeteci/Diplomat Ali Kemal, İstanbul’un ılımlı gazetecilerini de ağırladı. Atatürk, Claude Farrѐre’e, Türk’ün haklı mücadelesini Kocaeli Kasr-ı Hümayunu Saray Müzesi’nde anlattı. Millî Mücadele karşıtı Gazeteci Ali Kemal, Sakallı Nurettin Paşa ile görüştükten sonra müzenin dışına çıkarıldı ve müzenin önünde adeta ölüme terk edildi. İstanbul’un ılımlı gazetecileri ise Kocaeli Kasr-ı Hümayun Saray Müzesi’nde Atatürk ile yaptıkları basın toplantısı (16.01.1923) sonucunda Türk Milleti’nin bundan sonraki yönetim şeklinin ne olacağı hakkında ipuçları aldılar.

Kocaeli Hükümet Konağı’nın yanmasının ardından (1918) hükümet konağı olarak kullanılan müze, 1919 yılında İngilizler tarafından işgal edildi, İngiliz işgalinden sonra ise Türk askerlerinin karargâhı oldu. 1967 yılına kadar hükümet konağı olarak kullanılan Kocaeli Kasr-ı Hümayun Saray Müzesi Arkeolog Mahmut Akok tarafından düzenlendi ve 28.06.1967 tarihinde müze olarak işlevlendirildi. Kocaeli Kasr-ı Hümayun Saray Müzesi bugün içerisinde cereyan eden olaylara ithafen Atatürk’ün Claude Farrѐre ve İstanbul basını ile yaptığı görüşmelerin yer aldığı bir sergi ile birlikte dönemin saray ve köşklerinde kullanılan etnografik eserlerle döşenmiş bir yapı olarak misafirlerine kendisini anlatıyor.