Kariye: Bir Anıt, İki Anıtsal Kişilik, Theodoros Metokhites’ten Thomas Whittemore’a Sergisi
Etkinlik Sergi
(İstanbul, 13 Nisan - 01 Temmuz 2007)
-
2019
2007 yılında Pera Müzesi’nde gerçekleştirilen; Theodoros Metokhites’in el yazması, Kariye’de yapılan kazılarda meydana çıkarılan arkeolojik eserlerin ve Thomas Whittemore ile Amerika Bizans Enstitüsü’nün Kariye’nin eşsiz mozaik ve freskolarını onarım sürecini anlatan çok sayıda arşiv belgesinin ve fotoğraflarının yer aldığı sergidir. Chora, Khora ve sonradan Kariye olarak bilinen bu isim, Arapça kökenli Karye sözcüğünden türemiştir. Grekçe Chora şehir dışı, uzak, kırsal kesim anlamına gelmektedir. Günümüzde Kariye Camii ya da Kariye Müzesi olarak anılan yapı, Bizans İmparatorluğu’nda Khora Manastırı’nın kilisesi olarak inşa edilmişti. Kilise Bizans döneminde büyük bir yapı topluluğu merkezini oluşturmaktaydı. Fetihten sonra cami olarak da kullanılan bu tarihi yapı, İstanbul’da Karagümrük semtinde Edirnekapı bölümünde halen ayakta duran Theodosius surlarının yaklaşık 100 metre uzaklığında, eski kentin kuzeybatı ucu olan Haliç’e bakan yamaçlarında kuruludur. Yapım tarihi tam olarak bilinmese de büyük olasılıkla VI. yüzyıl gibi erken bir tarihte kurulan yapı XI. ve XII. yüzyıllarda imparatorluk ailesi üyelerince yeniden inşa edildi. 1316-1321 yılları arasında da Bizanslı hümanist, şair ve başvezir Theodoros Metokhites tarafından görkemli bir biçimde restore edilen Khora Manastırı kilisesi, bugün Geç Bizans sanatı ve mimarisinin ayakta kalan en seçkin örneklerinden sayılmaktadır. Yapı XIX. yüzyıl boyunca Mozaikli Camii diye tanındı. Kilisenin zengin ve karmaşık iç bezemesinin ünü büyük ölçüde Amerika Bizans Enstitüsü’nün kurucusu ve 1930’dan 1950’deki ölümüne değin yöneticisi olan Amerikalı bilim insanı ve hayırsever Thomas Whittemore’un başlattığı kapsamlı restorasyon çalışmasına dayanmaktadır.
Kariye: Bir Anıt, İki Anıtsal Kişilik, Theodoros Metokhites’ten Thomas Whittemore’a sergisinin kataloğu, yüzyıllar boyunca üretilmiş tasvirleri aracılığıyla Kariye’nin tarihini keşfederken, XIV. ve XX. yüzyıllarda onun restorasyon ve korunmasından sorumlu olmuş iki değerli insana, Theodoros Metokhites’le Thomas Whittemore’a bir saygı gösterisi niteliğini taşımaktadır.
Yararlanılan Kaynaklar
Akyürek, E. (1996). Bizans’ta Sanat ve Ritüel, Kariye Güney Şapelinin İkonografisi ve İşlevi. İstanbul: Kabalcı Yayınevi; A.Klein, H. (2007). Müze Kataloğu. Kariye, Bir Anıt, İki Anıtsal Kişilik Theodoros Metokhites’ten Thomas Whittemore’a. Pera Müzesi Yayınları 19. İstanbul: Pera Müzesi; Çokhamur, E. Ö. (2012). İstanbul’da Bulunan Bizans Dönemi Mozaikleri: Kariye Müzesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Sakarya: Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.