Kaçış Teorisi

Kavram

Kaçış terimi genel olarak, hapishane gibi bir yerden kaçmayı niteleyen bir kavramdır. Fakat kaçış teorisi; insanların kendileriyle veya yaşadıkları çevreyle ilgili rahatsız edici buldukları durumlardan, olaylardan veya kişinin kendi benlik algısından kaçınmak istemesiyle ilgilidir. İnsan doğası çoğu zaman kendi rutininden uzaklaşmak ister. Özellikle, küreselleşen dünya ve kitle iletişim araçlarının artan rolü ile birlikte, insanlar farklı hayatlardan, farklı kültürlerden, farklı yaşam tarzlarından ve farklı coğrafyalardan haberdar olmaktadır. Bu da insanlarda merak duygusunu tetiklemenin yanı sıra kendisinde var olan kaçış dürtüsünün harekete geçmesine hizmet eder.

Psikolojide, kaçış teorisi altı aşamadan oluşur. İlk aşamada birey, kendisine dayatılan birtakım şartların ve standartların altında kaldığını fark eder. İkinci aşamada, ilk boyuttaki dışsal nedenlerle oluşan durumun aksine, kişinin yaşadığı hayal kırıklıklarından kendi kişiliğinin bir yönünü sorumlu tutar. Üçüncüsünde birey, kendi mevcut durumunu yetersiz, suçlu veya eksik olmasına bağlar. Dördüncü aşamada birey, mevcut durumundaki eksikliğin başkaları tarafından fark edildiğini anlar. Yetersizliği veya suçluluğu anlaşılan bireyin başkaları tarafından kendisine gelebilecek olası herhangi bir tepkiden kaçışı beşinci aşamadır. Son aşamada ise birey başkalarının tepkilerinden kaçınmanın sonucu olarak bir kısıtlanma hissi yaşar. Bu altı aşama bir nedensellik içerir. Kaçış davranışının iyi ve kötü olmak üzere iki türlü sonucu vardır. Kötü sonuçlarından bazıları; intihar, obeziteye varan yeme bozukluğu, cinsel saldırganlık vb.dir. Eğer kişi kaçış aşamalarının sonunda kendi gerçekleriyle yüzleşebilirse, bu durum istenmeyen davranışlara yol açmayacaktır.

İnsanları seyahat etmeye iten faktörler arasında kaçış da yer alabilir. Genel olarak seyahat faktörleri itici ve çekici olarak incelenir. Çekici faktörler, seyahat edilmek istenen destinasyonun özellikleri ile ilgili olurken itici faktörler ise bireyin kendisiyle veya her zamanki yaşadığı çevresiyle ilgilidir. Kaçış güdüsü de insanları seyahat etmeye iten temel itici faktörlerden biridir. Kaçış güdüsü; insanların günlük yaşamlarındaki sıkıcılıktan, monotonluktan ve yorgunluklarından kaçmak istemenin yanı sıra yalnızlıktan kurtulma isteğiyle veya daha sıcak kültür ve topluluklarla birlikte olabilme arzusuyla ortaya çıkar. Seyahat etme isteği de bu noktada kişilerin olumsuz tecrübelerinden ve durumların doğan kaçış isteklerini olumlu yöne doğru değiştirebilir.

Referanslar

Baumeister, R. F. (1990). Suicide as Escape from the Self. Psychological Review, 97: 90-113; Cohen, S. (2010). Searching for Escape, Authenticity and Identity: Experiences of “Lifestyle Travellers. The Tourism and Leisure Experience: Consumer and Managerial Perspectives, ss. 27-42. Bristol: Channel View; Kozak, N. (2010). Turizm Pazarlaması. Ankara: Detay Yayıncılık, 3. Baskı; Rızaoğlu, B. (2012). Turizm Davranışı. Ankara: Detay Yayıncılık, 3. Baskı.

Ayrıntılı bilgi için bakınız

Rojek, C. (1993). Ways of Escape: Modern Transformations in Leisure and Travel. Houndmills: Mac Millan Yayınları.