Hüsn-i Hat Sergisi
Etkinlik Sergi
(İstanbul, 12 Nisan 2013 – 2 Mayıs 2013)
-
2020
Hat sanatı, genel adıyla kaligrafi, yazı karakter ve unsurları kullanılarak serbest el ile yapılan, işaretlere anlamlı, uyumlu ve hünerli bir biçimde biçim verilmesi, görsel bir yazma sanatıdır. Kaligrafiler, Uzak Doğu, Batı, Hint ve İslâm kaligrafileri olarak sayısız ve sonsuzca çeşitlenmektedir. İslâm dininin kutsal kitabı Kur’an-ı Kerim’le birlikte VI. ve X. yüzyıllar arasında ortaya çıktı, gelişti ve tüm İslâm coğrafyasına Arap, Pers, Osmanlı, Pakistan ve Hindistan’a yayıldı, hatta dini kavramların dışında da kullanıldı. Takip eden yüzyıllarda farklı coğrafya ve dönemlerde hat sanatı farklı kural ve estetik değerler çerçevesinde gelişmesini sürdürdü.
Hat İslâm-i terimi, Arapça’da İslâm çizgisi, tasarımı ve yapısı anlamına gelmektedir ve asıl çıkış noktası suret kullanmayan İslâm sanatı değil, İslâm sanatındaki yazının ve yazma fikrinin merkeziyetçi yapısıdır. İlk kullanılmaya başlandığı dönemde, sitte adı verilen altı farklı tür Hüsn-i Hat, güzel yazı bulundu, daha sonraları bu türler coğrafi ve biçimsel özelliklerine göre sınıflara ayrıldı. Kamış, metal uç, yazıya derinlik etkisi veren renkli mürekkepler hat sanatının ana malzemeleri; kâğıt -icadından önce parşömen ve papirüs-, seramik çini ve kap kacak, ipek, halı gibi dokumalar, para gibi metaller ve mimaride kullanılan taş ana uygulama alanları oldu.
Kutsal bilgelik anlamını taşıyan Ayasofya Müzesi, şimdiki adıyla Ayasofya Büyük Camii, Geç Antik dönemde 537 yılında Doğu Roma İmparatorluğu’nun başkenti Konstantinopolis’te - günümüz İstanbul’u- yapılan Doğu Ortodoks Kilisesi’nin bağlı bulunduğu, merkez Hristiyan katedrali olarak yapıldı. 1543’te Fatih Sultan Mehmet’in İstanbul’u fethi ile İslâmi elemanlar olan Kâbe yönünde bir mihrap, minber ve minareler eklenerek Hristiyanlığa ait ikonlar kaplanarak camiye dönüştürüldü. Duvarlarını süsleyen dev ölçekli yuvarlak hat levhaları, Sultan Abdülmecid zamanında yapılan onarımlar sırasında eklendi. Allah, Hz. Muhammed, Hulefay-ı Raşidîn -İslâmın dört Halifesi- levhaları celi sülüs hat ile yapıldı, böylece Ayasofya doğal bir hüsn-i hat galerisine dönüştü.
Diyanet İşleri Başkanlığı tarafından, Anadolu Ajansı’nın desteği ile, İslâm peygamberi Hz. Muhammed’in insana, insanın onur ve haysiyetine verdiği değerin topluma hatırlatılması amacıyla belirlenen Peygamberimiz ve İnsan Onuru teması ile Kutlu Doğum Haftası etkinlikleri çerçevesinde Ayasofya Müzesi’nde düzenlenen sergiye, Vakıf Hat Sanatları Müzesi, Süleymaniye Kütüphanesi, İstanbul Şehir Müzesi, Topkapı Sarayı, Başbakanlık Dolmabahçe Ofisi ve özel koleksiyonlardan İslâm Kültür ve Sanat Platformu’nun katkılarıyla seçilen hat eserleriyle katıldılar.
Sergi, 115’i hat olmak üzere toplam 300 el yazması nadide eser ile düzenlendi; hat sanatının son 100 ila 400 yılda ulaştığı nokta gözler önüne serildi. Hattın sultanları olarak tanımlanan eserler arasında büyük boyutlu celi tâ’lik ve celi sülüs levhaların yanı sıra Hilye-i Saadet -Hz. Muhammed’in hüsn-i hat ile tasviri- levhaları, Sultan III. Ahmed, Sultan III. Selim, Sultan III. Murad, Sultan II. Mahmud, Sultan Abdülmecid ve Sultan Abdülaziz gibi Osmanlı padişahlarının hat eserleri ve son devrin önemli hattatlarından Hafız Osman, Yedikuleli Abdullah, Mustafa Rakım, Mahmud Celaleddin, Mehmet Tahir, Kadıasker Mustafa İzzet, Şefik, Hasan Rıza, Muhsinzâde Addullah, Mehmed Şevki, Ahmed Arif, Yesari Mehmed Es’ad, Yesarizâde Mustafa İzzet, Sami, Hacı Nazif, Fehmi, Abdülfettah, Aziz Aktuğ, Ömer Vasfi, Emin Yazıcı, Refet, Necmeddin Okyay, Hamid Aytaç, Macid Ayral, Halim Yazıcı, Kemal Batanay de yer aldı.
Yararlanılan Kaynaklar
https://www2.diyanet.gov.tr/DinHizmetleriGenelMudurlugu/Sayfalar/GorselYayinlar.aspx, (Erişim tarihi: 15.09.2020); https://www.aa.com.tr/tr/kultur-sanat/hat-ustalarinin-eserleri-sanatseverlerle-bulusuyor/256549, (Erişim tarihi: 06.09.20209; Özyalçıner, A. (2015). Öyküleriyle İstanbul Anıtları-1. İstanbul: Evrensel Basım Yayın; Sarı, E. (2016). Hat Sanatı. Antalya: Net Medya Yayıncılık; Serin, M. (1999). Hat Sanatı ve Meşhur Hattatlar. İstanbul: Kubbealtı Akademisi Kültür ve San’at Vakfı.
Ayrıntılı bilgi için bakınız
Serin, M. (1999). Hat Sanatı ve Meşhur Hattatlar. İstanbul: Kubbealtı Akademisi Kültür ve San’at Vakfı.