Hilâl ve Güneş: İstanbul’da Üç Japon; Yamada Torajiro, Ito Chuta, Otanı Kozui Sergisi

Etkinlik Sergi

(İstanbul, 2010 – 2011)

Yamada Torajiro, Ito Chuta ve Otani Kozui, Osmanlı İmparatorluğu’nun kapanış, Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluş dönemi olan XX. yüzyıl sonu ve XXI. yüzyıl başlarında İstanbul’u ziyaret eden üç Japon’dur. Bir iş adamı olan Torajiro, aynı zamanda bir sado (Japon çay seramonisi) üstadıyken, profesör Chuta, erken XX. yüzyıl Japon İmparatorluğu mimarı, mimarlık tarihçisi, eleştirmen ve Budist rahip Kozui ise alanında uzman bir araştırmacı idi. İstanbul’da geçirdikleri süre zarfında kişisel izlenim ve tecrübelerini uzman oldukları alanlarla ilişkilendiren eserler ortaya koydular. Ertuğrul Şehitleri için topladığı yardımları sahiplerine ulaştırmak için İstanbul’a gelen Torajiro, Türkiye Üzerine Resimli Bir Bakış adlı bir kitap yazarken; Chuta sekiz buçuk ayını geçirdiği Osmanlı İmparatorluğu üzerine bir seyahatname yazdı, geride çizim, fotoğraf ve konferans kayıtları bıraktı; Budizm’in Uzak Doğu’ya hangi yollarda araştırmak için yola çıkan Kozui ise önce Türkiye Cumhuriyeti’nin kurucusu Atatürk ile Ankara Sanayii Zıraiye Şirketi’ni, 1927 Gazi Çiftliği Projesi’ni daha sonra ise dönemin ileri gelenlerinden Mehmet Memduh Bey (Gökçen) ve Kavalalı Hüseyin Bey ile birlikte ipek dokumacılığını geliştirmek için Bursa Türk - Japon İpek Dokuma Fabrikası’nı kurdu.

1887 yılında Japon İmparatoru Meiji’nin yeğeni Prens Komatsu, eşi ile birlikte Osmanlı İmparatorluğu’nu ziyaret etti ve Sultan II. Abdülhamit tarafından kabul edildi. Ziyaretten iki sene sonra 1889’da bu sefer Sultan, 650 kişilik mürettebatıyla Ertuğrul Fırkateyni’ni Osmanlı İmparatorluğu Yüksek Nişanı’nı ve seçkin hediyelerini İmparatora sunmak üzere Japonya’nın Yokohama Limanı’na gönderdi. Japon sularında geçirdiği üç ayın ardından 1890 yılında dönüşe geçen Ertuğrul, Kobe’ye doğru yol alırken Kishu açıklarında tayfuna yakalandı, kayalıklara çarptı ve parçalanarak battı. Japon halkının yardımı ile kurtarılan 69 denizci Japon Donanması tarafından İstanbul’a getirildi, felaket Japon basınında geniş yer buldu, kazazedeler ve hayatını kaybeden denizcilerin aileleri için tüm Japonya’da yardım toplandı ve yine şehitler için Wakayama eyaleti Kushimoto ilçesinde Ertuğrul Fırkateyni Şehitleri Anıtı inşa edildi, yıllık anma törenleri düzenlendi.

Türkiye Cumhuriyeti, bu yardımlaşma ve dostluk örneğinin 120. yılı münasebetiyle 2010 yılını Japonya Yılı ilan etti. Bu kapsamda tüm yıl boyunca Türkiye genelinde düzenlenen yüzlerce etkinliklerden biri de Hilâl ve Güneş: İstanbul’da Üç Japon, Yamada Torajiro, Ito Chuta, Otanı Kozui başlıklı sergi oldu. Suna ve İnan Kıraç Vakfı’nın 2003 yılında Türk toplumuna yararlı ve yurtsever vatandaşlar yetiştirilmesi için kişi ve kurumlara maddi ve manevi imkanlar sağlamak, toplumsal hayata katkıda bulunmak için eğitim, kültür, sanat ve sağlık alanlarında faaliyetlerde bulunmak üzere kurduğu İstanbul Araştırma Enstitüsü’nün ev sahipliği yaptığı sergiye, Japonya’nın en büyük ihracat firması Mitsubishi ve Japonya Uluslarası Kültürel İlişkiler Enstitüsü (Japan Foundation) sponsor oldu. Sergide Japonya ve Türkiye’deki müze ve özel koleksiyonlardan ilk kez gün ışığına çıkan birçok tarihi eser, obje ve doküman yer aldı. XIX. yüzyıl Japon porselenleri, ipek, çay fincan ve demlikleri, lake eşyalar, paravanlar, el işleri, mektuplar, siyah beyaz fotoğraflar, ödeme ve irsaliye belgeleri, Osmanlı nişanları, Constantinopolis başlıklı kartpostallar, iki ülkenin arasındaki kültürel, politik ve ekonomik ilişkileri ile küresel tarih sahnesindeki durumlarına ait belgeler sergilenenler arasındadır.

Yararlanılan Kaynaklar

Esenbel, S., Girardelli, M.A. ve Küçükyalçın, E. (Editörler). (2010). Hilâl ve Güneş: İstanbul’da Üç Japon, Yamada Torajiro, Ito Chuta, Otanı Kozui/The Crescent and the Sun: Three Japanese in Istanbul. İstanbul: Suna ve İnan Kıraç Vakfı İstanbul Araştırmaları Enstitüsü Yayınları.; https://www.iae.org.tr/Sergi/Hilâl-ve-Gunes/153, (Erişim tarihi: 01.03.2020).; https://www.tr.emb-japan.go.jp/Japonya2010/Data/2010_Brochure.pdf, (Erişim tarihi: 05.05.2020).; Şimşek, E. (2017). Uzakdoğu Elçisi Ertuğul Fırkateytni. İstanbul: IQ Kültür Sanat Yayıncılık.

Ayrıntılı bilgi için bakınız

Esenbel, S., Girardelli, M.A. ve Küçükyalçın, E. (Eds.). (2010). Hilâl ve Güneş: İstanbul’da Üç Japon, Yamada Torajiro, Ito Chuta, Otanı Kozui/The Crescent and the Sun: Three Japanese in Istanbul. İstanbul: Suna ve İnan Kıraç Vakfı İstanbul Araştırmaları Enstitüsü Yayınları.