Güzelbahçe

YERLEŞİM MERKEZİ İlçe Yerleşimi

İzmir kentinden Urla Yarımadası'na uzanan kıyı düzlüğünde yerleşik bir ilçe olan Güzelbahçe; kuzeyinden İzmir Körfezi, doğusundan Kızıldağ (Tekke Dağı) tarafından çevrelenmiş olup, güney ve güneybatısında Çamlık, Ömerefendi, Kokar, Çamlıca ve Sivrice tepeleri bulunan, İzmir’in 30 ilçesinden bir tanesidir.

Kronolojik bir dizin içinde incelendiğinde kentte insan yaşamının geçmişinin Kalkolitik Çağ’a değin uzandığına ilişkin kanıtlara rastlanmaktadır. Günümüzde Urla ilçesinin İskele Mahallesi sınırları içinde kalan Limantepe Höyüğü ve Klazomenai kenti ile Güzelbahçe’nin arazisi arasında idari, askeri ve ekonomik bakımdan bir ilgi olması beklenmektedir. Yöre tarih boyunca, Pers, Yunan, Roma ve Bizans dönemlerinde yerleşim yeri olmuş, özellikle askeri birliklerin konakladıkları bir merkez haline gelmiştir.

Anadolu ve Ege Adaları’nda yerleşik 12 İon kentinden biri olan Klazomenai, Demir Çağı’nda, Yunanistan anakarasından Anadolu’ya göçmüş Helen kavimlerinden olan İonlar tarafından günümüzde “Karantina” ismiyle anılan bir ada üzerinde kurulmuştur.

Bölgeye Türklerin gelişi 1080 yılında Büyük Selçuklu zamanında, Çaka Bey ve donanması tarafından bölgenin ele geçirilmesiyle başlamıştır. Ardından Haçlıların işgaline uğrayan bölge 1403 yılında Timurlenk tarafından alınıp, Aydınoğulları’na verilmiştir. Kağızmanlı Türkler, İzmir’e ve oradan da denizi takip ederek, bu günkü Güzelbahçe – Buldanaltı mevkiine yerleşmişlerdir. Bu bölgede uzun süre yaşayan Türkler, korsan baskınları nedeniyle Küp Deresi, Dede Mezarı ve Kuduz Deresi’ni kapsayan bölgeye göçmüşlerdir. XVIII. yüzyılda başlayan veba salgını nedeniyle halk, aşağı çarşı mevkiine gelerek ilk yerleşik yaşama geçmişlerdir. Rum nüfusunun çoğalmasıyla birlikte Yeni Mahalle adıyla bugünkü Çelebi Mahallesi ikinci bir yerleşim alanı olmuştur.

1893 yılında Giritli Müslümanların bir kısmı Muhacir olarak Güzelbahçe’ye gelerek yerleşmişlerdir. 1912 yılında yapılan mübadele neticesinde ise Güzelbahçe mahallelerinde yaşayan Rumlar yurtlarına gönderilerek, yerlerine Giritli Müslümanlar yerleştirilmiştir. 1919-1922 yılları arasında Birinci Dünya Savaşı nedeniyle bölge Yunan işgaline maruz kalmıştır. 30 Ağustos 1922’de Başkomutan Meydan Muharebesi'nde yenilgiye uğrayan Yunan ordusu geri çekilmeye başlamıştır. 9 Eylül’de Türk Ordusu İzmir’e gelmiş, 10 Eylül’de de Mustafa Kemal Paşa ve İsmet Paşa beraberinde orduya eşlik etmişlerdir. 12 Eylül 1922 tarihinde ise Güzelbahçe Albay Çolak İbrahim Bey ile Yüzbaşı Kemal Beyin’in birliklerinin çabaları neticesinde düşman işgalinden kurtulmuştur.

Adını Klazomenai şehrinden alan ilçe, zaman içinde halkın söylemleriyle Klizman olarak değişmiştir. 1936 yılında ilçe Urla’ya bağlanmış ve ismi Kurtuluş Savaşı'nda kaybedilen askerleri temsil etmesi ve bölgenin kızıl topraklardan oluşması nedeniyle Kızılbahçe olarak değiştirilmiştir. 1958 yılında, Kızılbahçe ismine verilen tepkiler neticesinde ilçenin adı değiştirilerek Güzelbahçe ismini almış ve aynı tarihte köyleri ile birlikte Urla İlçesinden ayrılarak, İzmir merkeze bağlanmıştır.  

Günümüzde ise Güzelbahçe, 2024 verilerine göre, İzmir ilinin 77 kilometrekare yüz ölçümüne ve toplamda 38.044 kişilik nüfusuna sahip önemli bir ilçesidir. Toplamda 12 mahallesi bulunan ilçenin, Bardacık, zeytin, üzüm, mandalina, portakal gibi ürünlerinin yanı sıra İzmir’in önemli bir liman ilçesi olması nedeniyle de deniz mahsulleri ilçe için önemli bir pazar kaynağıdır.

2020 yılı verilerine göre toplamda 297 bin yabancı turist ağırlayan İzmir şehri önemli bir turistlik kenttir. Bu kapsamda Güzelbahçe ilçesi gerek doğal güzellikleri gerek geleneksel ürün ve üretimiyle gerekse de yerleşim yerlerinin doğayla iç içe olması açısından oldukça önemli bir potansiyele sahiptir. Güzelbahçe ilçesinde düzenlenen Payamlı Bardacık Festivali ve Yelki mevkiinde bulunan İnkaya Mağarası ilçenin önemli turizm potansiyellerinin sembollerindendir. Aynı zamanda ilçede ralli yarışları yapılarak, paraşütle atlama, ATV safari turları gibi spor etkinlikleri de düzenlenmektedir. İlçenin bir liman kenti olması nedeniyle, Ege Denizi adalarına ulaşım da mümkündür. Bu noktada Birinci ve İkinci limandan kalkan özel tekne turları vasıtasıyla da ziyaretçiler ada turları gerçekleştirebilmektedir. İlçede gerçekleştirilen bir başka önemli proje ise “Olivelo Yaşayan Park” projesidir. Bu proje ile İzmir Büyükşehir Belediyesi, İzmirlilerin Doğa ile bütünleşebilecekleri, zeytin ağaçlarıyla kaplı “Yaşayan Parklar” oluşturma hedefini tamamlamıştır. İlçenin geniş bir alana yayılan bu bölümü de hem yerel halk hem de turistler için büyük bir ilgi odağı olarak görülmektedir.

Güzelbahçe, İzmir Adnan Menderes (ADB) Havalimanına 44 kilometre, İzmir Otogarı'na ise 57 kilometre uzaklıkta yer almaktadır. Havalimanından gelen ziyaretçiler İZBAN ve İzmir Metro Toplu taşıma araçlarını kullanarak Güzelbahçe’ye ulaşabilecekleri gibi İzmir Fahrettin Altay Aktarma Merkezinden de otobüs ve dolmuşlar vasıtasıyla da ilçeye ulaşım sağlayabilirler. İzmir Otogar yönünden gelecek misafirler de Bornova Merkezden yapacakları İzmir Metrosu yolculuğu eşliğinde yine aynı aktarma merkezinden ilçeye gelebilmektedirler. İzmir şehir merkezinden, Güzelbahçe’ye ulaşım ise 8, 82, 975, 984 ve 987 no’lu otobüs hatları ile sağlanmaktadır.

Güzelbahçe’ de konaklamak isteyen ziyaretçiler özel işletmelerin sunmuş olduğu otellerden faydalanabilirler. Parlement Boutique Otel, basit konaklama kategorisinde, üç odalı, 10 kişilik kapasitesiyle ve havuz, bar imkanıyla ilçenin Kahramandere Mahallesi'nde konumlanmaktadır. NYX Hotel de yine Güzelbahçe’nin Maltepe Mahallesinde bulunan, üç oda, 10 kişilik kapasitesiyle ilçenin bir başka butik otelindendir. Ayrıca İlçenin Yaka Mahallesinde 24 adet bungalov kulübe kapasiteli bir köpek bakım ve eğitim oteli bulunmaktadır.

Güzelbahçe’nin yöresel tatlarını merak eden misafirler ilçenin Yaka Mahallesi'nde kurulan ‘Yaka Pazarını’ ziyaret edebilmektedirler. İlçede iki adet liman bulunması nedeniyle deniz mahsulleri de oldukça ünlüdür. Bu noktada ziyaretçiler Güzelbahçe Yalı Mahallesinin bir simgesi haline gelmiş “Ferhat Büfe,” “Gemi Restoran” ve “Ümit Restoran” ile Siteler Mahallesinde bulunan “Kule Restoran” ve “Balıkçı Barınağının” sunduğu hizmetlerden faydalanabilmektedirler. Ayrıca misafirler ilçenin Mavi Bayrağa sahip İkinci Liman Halk Plajı'ndan faydalanarak, yaz aylarında ilçeye özgü Yalı Mahallesinde kurulan gece pazarını da gezerek keyifli bir tatil geçirebilmektedirler.

Referanslar

Berber E. ve Saygı S.K. (2013). Tarih Öncesinden Günümüze Güzelbahçe Tarihi. İzmir: Güzelbahçe Belediyesi Kültür Yayınları.; Güzelbahçe Belediyesi (2025). https://www.guzelbahce.bel.tr/ adresinden erişilmiştir, (Erişim tarihi: 23. 03. 2025); İzmir’in Rakamları (2025). https://izmirinrakamlari.izmir.bel.tr, (Erişim tarihi: 23. 03. 2025); TÜİK (2025). https://www.tuik.gov.tr, (Erişim tarihi: 23. 03. 2025); Yarbuz H. (2024). Tarih İçinde Güzelbahçe’ye Yolculuk. Uyum Yayınları